Το Διδακτικό Σενάριο είναι μια σειρά ενορχηστρωμένων δράσεων που εστιάζονται σε ένα ή περισσότερα γνωστικά αντικείμενα, χρησιμοποιώντας εργαλεία ΤΠΕ αλλά και «συμβατικά». Είναι ένα υπερσύνολο των σχολικών βιβλίων, των φύλλων εργασίας, του λογισμικού, των θεωριών μάθησης και των διδακτικών πρακτικών. Είναι όλες αυτές οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες που κάνουμε καθημερινά στις τάξεις μας και οι ρόλοι που παίζουμε μαζί με τους μαθητές μας για να πετύχουμε ένα συγκεκριμένο εκπαιδευτικό στόχο.
Οι εκπαιδευτικοί, εστιάζοντας στο Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών (ΑΠΣ) και το Διαθεματικό Ενιαίο Πλαίσιο Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΠΠΣ) και γνωρίζοντας ποιοι είναι οι μαθησιακοί τους στόχοι, σχεδιάζουν το σενάριο έχοντας μια κεντρική ιδέα που θα το διατρέχει και ταυτόχρονα θα καθορίζουν ποιος θα είναι ο δικός τους ρόλος και ποιος των μαθητών τους. Ύστερα ακολουθεί μια σειρά δραστηριοτήτων που πραγματοποιούν οι μαθητές, χρησιμοποιώντας υλικό και εργαλεία σε ψηφιακή ή μη μορφή.
Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να υλοποιήσουν σενάρια με δυο τρόπους, οι οποίοι είναι και οι δυο επιθυμητοί και καλό είναι να συνδυάζονται:
- Ένας τρόπος, είναι, η υλοποίηση αυτόνομων σεναρίων στο μάθημα των ΤΠΕ, για παράδειγμα ένα σενάριο που μπορεί να σχετίζεται με ένα προγραμματιστικό περιβάλλον (βλ. στην ενότητα 6.2. ενδεικτικά φύλλα εργασίας, τα οποία θα μπορούσαν να αποτελέσουν μέρος ενός ευρύτερου σεναρίου εξοικείωσης των μαθητών με το Microworlds Pro).
- Ένας δεύτερος τρόπος, είναι, η συνεργατική υλοποίηση σεναρίων. Οι εκπαιδευτικοί Πληροφορικής αναλαμβάνουν το μέρος του σεναρίου, το οποίο οι δραστηριότητες απαιτούν την αξιοποίηση εφαρμογών και εκπαιδευτικών λογισμικών και οι εκπαιδευτικοί της τάξης ή οι εκπαιδευτικοί άλλων ειδικοτήτων υλοποιούν τις υπόλοιπες δραστηριότητες (βλ. ενότητα 6.3., σενάριο: «Ο ξένος»). Να σημειωθεί ότι ακόμα και σε λογισμικά προγραμματισμού η συνεργασία εκπαιδευτικού Πληροφορικής και εκπαιδευτικού τάξης μπορεί να είναι πολύ δημιουργική
Κάθε σενάριο ανάλογα με τους μαθησιακούς στόχους που θέτει, υποστηρίζεται από μια θεωρία και οργανώνεται στη βάση μιας μεθόδου, η οποία με τη σειρά της καθορίζει τη ροή των δραστηριοτήτων, τα γνωστικά εργαλεία που θα χρησιμοποιηθούν αλλά και το ρόλο των εκπαιδευτικών και των μαθητών. Επίσης κάθε σενάριο ολοκληρώνεται με την αξιολόγησή του.
Ένα σενάριο δεν είναι τίποτε περισσότερο από ότι ήδη κάνουμε μέσα στις τάξεις μας. Απλώς, τώρα ερχόμαστε να καταγράψουμε την οργάνωση και το σχεδιασμό του μαθήματός μας, να το εμπλουτίσουμε χρησιμοποιώντας ΤΠΕ και να αξιολογήσουμε τα αποτελέσματα των δράσεών μας σε ένα ολοκληρωμένο σύνολο το οποίο συντίθεται από επιμέρους μαθησιακά αντικείμενα. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι αυτό το «σύνολο», αυτές οι καταγεγραμμένες δράσεις, μπορούν εύκολα να κοινοποιηθούν και σε άλλους συναδέλφους, να ειδωθούν από διαφορετική σκοπιά έτσι ώστε να αναμορφωθούν και να βελτιωθούν.
Έτσι λοιπόν η βασική ιδέα πίσω από την κατασκευή, τη χρήση, την αξιολόγηση και διακίνηση ενός σεναρίου είναι να καταγράψουμε οποιαδήποτε δραστηριότητα σχεδιάζουμε να κάνουμε, να την εφαρμόσουμε στην τάξη, να δούμε τι πήγε καλά, τι όχι και σε ποιο βαθμό, και τέλος να κοινοποιήσουμε την εμπειρία μας και σε άλλους συναδέλφους.
Τα σημαντικότερα ερωτήματα που θα πρέπει να απαντήσει κάποιος σ’ αυτή τη δημιουργική πορεία είναι τα παρακάτω:
- Τι θέλω να διδάξω;
- Σε ποια θεωρία θα στηριχτώ;
- Ποια διδακτική προσέγγιση θα χρησιμοποιήσω;
- Ποια θα είναι η ροή των δραστηριοτήτων που θα σχεδιάσω;
- Ποιοι θα είναι οι ρόλοι των μαθητών και ποιος του εκπαιδευτικού;
- Πώς θα οργανώσω την τάξη και πώς θα αντιμετωπίσω πιθανά προβλήματα;
- Πώς θα αξιολογήσω το βαθμό επίτευξης των στόχων του;
Διδακτικό σενάριο – πρότυπο: ταυτότητα σεναρίου
ΤΙΤΛΟΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΥ ΣΕΝΑΡΙΟΥ
Γράφουμε τον τίτλο του σεναρίου.
ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΣ/ΟΙ
Γράφουμε το όνομα ή τα ονόματα των δημιουργών.
ΤΑΞΕΙΣ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ
Αναφέρουμε την τάξη ή τις τάξεις στις οποίες απευθύνεται το σενάριο. Εναλλακτικά θα μπορούσαμε να αναφέρουμε τις ηλικίες στις οποίες θα μπορούσε να αξιοποιηθεί.
ΕΜΠΛΕΚΟΜΕΝΕΣ ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ-ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ
Σημειώνουμε τα γνωστικά αντικείμενα με τα οποία σχετίζεται το σενάριο. Π.χ. Πληροφορική και επίσης σχετίζεται με άλλα, όπως η Γλώσσα, η Ιστορία, οι Φυσικές Επιστήμες, η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση κ.λπ..
ΣΥΜΒΑΤΟΤΗΤΑ ΜΕ ΤΟ ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ
Εξειδικεύουμε τις θεματικές ενότητες του ΑΠΣ των ΤΕΠ στις οποίες στοχεύει το σενάριο.
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
Λέξεις κλειδιά του σεναρίου.
ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ
Γράφουμε τις προαπαιτούμενες γνώσεις και δεξιότητες που πρέπει να έχουν οι μαθητές μας έτσι ώστε να μπορέσουν να ακολουθήσουν τη ροή των δραστηριοτήτων (βαθμός εξοικείωσης με τεχνολογικά εργαλεία, βαθμός εξοικείωσης με τον τρόπο εργασίας, βαθμός εξοικείωσης με γνωστικά εργαλεία κ.λπ.).
ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ & ΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΗ ΥΛΙΚΟΤΕΧΝΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ
Περιγράφουμε την οργάνωση της διδασκαλίας. Καταγράφουμε το υπολογιστικό περιβάλλον που θα αξιοποιήσουμε, καθώς και την απαιτούμενη υλικοτεχνική υποδομή (λογισμικό, υπολογιστές, βιντεοπροβολέας, ψηφιακά και συμβατικά μέσα που θα χρειαστούμε, κ.λπ.).
ΔΙΔΑΚΤΙΚΟΙ ΣΤΟΧΟΙ
Διατυπώνουμε τους στόχους της διδακτικής μας πρότασης. Οι στόχοι θα πρέπει να καλύπτουν οπωσδήποτε τους αντίστοιχους γνωστικούς στόχους του ΑΠΣ των ΤΠΕ, οριζόντιους στόχους που επιδιώκουμε μέσω όλων των μαθημάτων με βάση το ΔΕΠΠΣ και έμμεσα στόχους άλλων γνωστικών αντικειμένων. Επομένως θα μπορούσαμε να τους ομαδοποιήσουμε σε ενότητες στόχων, όπως φαίνεται παρακάτω:
- ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΤΠΕ
- ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΜΑΘΗΣΗΣ
- ΣΕ ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΑΛΛΑ ΓΝΩΣΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ (προεραιτικό)
ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ
Σημειώνουμε το χρόνο που υπολογίζουμε πως θα απαιτηθεί για την ολοκλήρωση του σεναρίου.
ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
ΑΦΟΡΜΗΣΗ – ΤΟ ΘΕΜΑ ΠΟΥ ΘΑ ΔΙΕΡΕΥΝΗΘΕΙ
Αναφέρεται η προβληματική κατάσταση – θέμα που θα διερευνηθεί.
ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Περιγράφουμε το θεωρητικό πλαίσιο στο οποίο στηρίζεται η πρόταση. Θα πρέπει να υπάρχει εναρμόνιση του θεωρητικού πλαισίου με τους στόχους και τη μεθοδολογία που θα ακολουθήσουμε. Μπορούμε επίσης να αναφέρουμε τις διδακτικές μεθόδους που θα εφαρμόσουμε, να αναλύσουμε τον τρόπο εργασίας των μαθητών και να εξηγήσουμε το ρόλο του εκπαιδευτικού και των μαθητών κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας.
ΤΟ ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΟ ΣΕΝΑΡΙΟ
ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΠΟΡΕΙΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ – ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΑΞΗΣ – ΕΝΑΡΚΤΗΡΙΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Αναλύουμε τις ενέργειες που πρέπει να κάνει ο εκπαιδευτικός πριν από την πραγματοποίηση του σεναρίου. Π.χ. Πώς θα «κινηθεί» κατά τη διάρκεια υλοποίησης, πώς θα εργαστούν/συνεργαστούν οι μαθητές (εργασία σε ομάδες, διάταξη θρανίων, αναπαραγωγή υλικού), εάν θα προηγηθεί μια περίοδος εξοικείωσης των μαθητών με το υπολογιστικό περιβάλλον κ.λπ. Περιγράφουμε αναλυτικά τη ροή των δραστηριοτήτων του σεναρίου (ανά φάση υλοποίησης), όπως αναγράφονται αυτές στα φύλλα εργασίας που ακολουθούν. Στην περιγραφή αναφέρουμε το χρόνο που απαιτείται για την υλοποίηση της κάθε φάσης, τα τεχνολογικά εργαλεία που θα χρησιμοποιηθούν, τα προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα έπειτα από κάθε ενέργεια και οποιεσδήποτε άλλες πληροφορίες που θα συμβάλουν στην ομαλή διεξαγωγή της διδασκαλίας. Περιγράφουμε τις τελικές δραστηριότητες που είναι απαραίτητες για την ολοκλήρωση του σεναρίου. Αναφέρουμε τι αναμένουμε να παραχθεί από τους μαθητές με την ολοκλήρωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας (γραπτά κείμενα, προφορικές ανακοινώσεις, υλικό για παρουσίαση, συζήτηση, κατασκευές κ.λπ.)
ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Ποιες διαδικασίες αξιολόγησης θα χρησιμοποιήσουμε για να διαπιστώσουμε το βαθμό επίτευξης των στόχων που είχαμε θέσει αρχικά; (π.χ. με παρατήρηση του τρόπου εργασίας των μαθητών, με φόρμα αξιολόγησης, με ερωτήσεις, με e-portfolio κ.ο.κ.).
ΕΠΕΚΤΑΣΗ – ΠΑΡΑΛΛΑΓΕΣ ΣΕΝΑΡΙΟΥ (προαιρετικό)
Σημειώνουμε πιθανές παραλλαγές του σεναρίου ή επεκτάσεις του για την επίτευξη επιπρόσθετων ή διαφορετικών στόχων (σε σχέση με τους αρχικούς).
ΔΙΚΤΥΟΓΡΑΦΙΑ – ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Παραθέτουμε τις βιβλιογραφικές αναφορές και τις πηγές που χρησιμοποιήσαμε για την υλοποίηση του σεναρίου.
ΦΥΛΛΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Τα φύλλα εργασίας είναι αυτά που θα χρησιμοποιήσουν οι μαθητές. Θα πρέπει να είναι γραμμένα σε γλώσσα κατάλληλη για την ηλικία των παιδιών στα οποία απευθύνονται, να περιέχουν σαφείς και περιεκτικές οδηγίες αλλά και όλες τις απαραίτητες πληροφορίες που απαιτούνται για την ομαλή υλοποίηση των δραστηριοτήτων. Παράλληλα θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή ώστε τα φύλλα εργασίας να αφήνουν περιθώρια πρωτοβουλίας και δράσης στους μαθητές μας, έτσι ώστε αυτοί να μην παραμείνουν παθητικοί αποδέκτες εντολών που πρέπει να ακολουθήσουν. Αυτό μπορούμε να το επιτύχουμε με την ενσωμάτωση δραστηριοτήτων που βοηθούν στην ανάπτυξη της συνεργασίας, που δίνουν ευκαιρίες για προβληματισμό, που ενθαρρύνουν την διατύπωση απόψεων και επιχειρημάτων, που οδηγούν στην αναζήτηση εναλλακτικής πορείας υλοποίησης και δημιουργούν το κατάλληλο περιβάλλον ώστε οι μαθητές μας να συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία οικοδόμησης της γνώσης.
Η τεχνολογία στην εκπαίδευση 