…κοιτώντας στα μάτια των παιδιών, μπορείς να δεις τη χαρά τους …φτάνει να το θέλεις…
Eίναι ένας από τους σημαντικούς λόγους ύπαρξης μας…
Να τους δίνουμε ευκαιρίες να αναπτύξουν τις ικανότητες τους.
Να τους δίνουμε ευκαιρίες να ξεδιπλώνουν τα ταλέντα τους.
Να τους δίνουμε ευκαιρίες να χαίρονται…
…
Κι ο κόπος όλων μας εξανεμίζεται…
Κι ο κόπος όλων μας γίνεται λιθαράκι για μια προοπτική…
_____________
…27 ώρες εργασίας στο «πεδίο» … σε 3 λεπτά video, από το Πανελλήνιο Πρωτάθλημα STEM και Εκπαιδευτικής Ρομποτικής (Κυριακή 26 Μαρτίου 2023) στο Κολλέγιο Αθηνών.
Φιλοξενώντας ένα σπουδαίο Πανελλήνιο Διαγωνισμό STEM και Εκπαιδευτικής Ρομποτικής που κατά τη διαδικασία της προετοιμασίας τους, οι μαθητές/τριες αναπτύσσουν δεξιότητες του 21ου αιώνα και ασχολούνται με πολύπλοκες δομές σε επίπεδο σχεδιασμού αλλά κυρίως υλοποίησης, …προσφέρεις…
Η ανακαλυπτική μέθοδος που απαιτούν τέτοιου είδους διεπιστημονικές δραστηριότητες, βοηθά κυρίως στη διαθεματική προσέγγιση των εργασιών, με στόχο αφ’ ενός την κινητοποίηση της δημιουργικότητας των παιδιών και την κατανόηση σύγχρονων προβλημάτων, αφ’ ετέρου την καλλιέργεια δεξιοτήτων έρευνας, επίλυσης προβλημάτων, λογικής και κριτικής σκέψης, ψυχοκινητικών δεξιοτήτων, χωρικής αντίληψης καθώς και την αυτονομία των μαθητών/τριών μέσα από συνθήκες δοκιμής και λάθους.
Ευχαριστώ για την μεγάλη τιμή να συνεργαστούμε σε κάτι τόσο δημιουργικό …και για την τιμητική βράβευση.
Οι σκέψεις πολλές, αιχμηρές, άτακτες …και μια απόπειρα τακτοποίησης.
..και πολλά ερωτήματα επίσης … όπως αυτό που με απασχολεί πολύ τον τελευταίο καιρό: Είναι η εξέλιξη των τεχνολογιών για τους λίγους;
Όσοι τις κατανοούν, θα αξιοποιήσουν τα οφέλη και θα γίνουν πιο γρήγοροι, πιο αξιόπιστοι, πιο ενημερωμένοι, πιο δημιουργικοί, πιο ολοκληρωμένοι, πιο δυνατοί;
Στο μυαλό μου έρχεται η χρήση μιας από τις πιο διαδεδομένες εφαρμογές επεξεργασίας κειμένου. Σύντομα όλοι όσοι τη χρησιμοποιούμε θα έρθουμε αντιμέτωποι με στοιχεία Τεχνητής Νοημοσύνης που ενσωματώνονται σταδιακά σ’ αυτές. Πώς θα αξιοποιηθούν άραγε οι νέες δυνατότητες από όσους επιλέγουμε μέχρι και σήμερα να πατάμε διαδοχικά enter, μέχρι να αλλάξουμε σελίδα (γιατί έτσι το μάθαμε και μας βολεύει) …και δεν επιλέγουμε την απλή λειτουργία «εισαγωγή αλλαγή σελίδας», που διατίθεται χρόνια τώρα.
Η πρόκληση είναι να μπορέσουμε όλοι μαζί, με τις νέες αυτές τεχνολογίες, να περάσουμε στο επόμενο βήμα, καταφέρνοντας να καλύψουμε τυχόν κενά γνώσης και δεξιοτήτων που έχουμε. (Miao Fengchun, Holmes Wayne, Ronghuai Huang, Hui Zhang, 2021)
Στο θέμα μας…
Η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) ορίστηκε για πρώτη φορά ως «η επιστήμη και η μηχανική κατασκευής ευφυών μηχανών» το 1956 (McCarthy, 2007). Κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, έχει εξελιχθεί προοδευτικά σε ευφυείς μηχανές και αλγόριθμους που μπορούν να συλλογιστούν και να προσαρμοστούν βάσει ομαδοποιημένων κανόνων και του περιβάλλοντος, προσομοιάζοντας την ανθρώπινη νοημοσύνη (McCarthy, 2007). Ο Wang (2019) διεύρυνε τον ορισμό λέγοντας ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη μπορεί να εκτελέσει γνωστικές εργασίες, όπως: μηχανική μάθηση, επίλυση προβλημάτων, επεξεργασία φυσικής γλώσσας και νευρωνικά δίκτυα (Zawacki-Richter, Marín, Bond, & Gouverneur, 2019).
Πριν καλά – καλά οριοθετήσουμε (πού λόγος για βαθύτερη διεργασία, όπως εμπέδωση) τη νέα γνώση φτάσαμε αισίως στο 2022 …και συγκεκριμένα στον Νοέμβριο.
Μαθητές/τριες των μεγαλύτερων ηλικιών κυρίως… και τα πανταχού παρόντα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μιλούν για έναν ψηφιακό παντογνώστη, ο οποίος δέχεται κάθε λογής ερώτηση και απαντά… Απαντά ολοκληρωμένα με συνοχή ζηλευτή, με γνώση για τα πράγματα, τόσο τα παλιά όσο και τα καινούργια. Αποδίδονται δυνατότητες που ξεπερνούν την ανθρώπινη φαντασία (υπερβολή;). Από την απόκτηση πτυχίου νομικής μέχρι την έναρξη μιας συζήτησης και τη συγγραφή κειμένων για οποιοδήποτε θέμα, μερικοί υποστηρίζουν πως ανταπεξέρχεται ακόμη και… στο ρόλο του ψυχοθεραπευτή. Η νέα αυτή τεχνολογία κάνει ειδικούς και κυβερνήσεις να ανησυχούν για τις πιθανές επιπτώσεις της χρήσης της.
Επανάσταση;
Η καλύτερη προσπάθεια (κατά γενική συν-ομολογία των ειδικών σε συνδυασμό με τα εκατομμύρια των χρηστών των κοινωνικών δικτύων σε μικρό χρονικό διάστημα) ονομάζεται chatGPT. Οι προγραμματιστές του πέτυχαν να μάθουν τους αλγόριθμους προσλαμβάνοντας, επιπλέον της συντονισμένης εργασίας τους σε υψηλό αλγοριθμικό επίπεδο, έναντι χαμηλής αμοιβής, 50.000 κόσμο οι οποίοι διάβαζαν κείμενα με παραστατικές και λεπτομερείς περιγραφές απλών αλλά και πολύ σύνθετων καταστάσεων στις οποίες συμπεριλαμβάνονται εκτός των άλλων και: δολοφονία, βιασμός, κακοποίηση παιδιών, βασανιστήρια, αυτοτραυματισμός και ρητορική μίσους.
Έτσι μαθητές/τριες και φοιτητές/τριες κατάφεραν, αξιοποιώντας την παραγωγή λόγου επί παντός επιστητού, να ξεγελάσουν όχι μόνο τους ανυποψίαστους (ή καμιά φορά και υπερόπτες) καθηγητές τους, αλλά και τις ψηφιακές μηχανές – βοηθήματα που ελέγχουν τη λογοκλοπή… Παρουσιάζουν εργασίες τεκμηριωμένες και με άποψη και με γνώση ζηλευτή, προκαλώντας το θαυμασμό για την ταχύτατη πρόοδο και την καταληκτική σπουδαία αξιολόγηση της τελευταίας μιας εβδομάδας.
Πλάνη αναίτια;…
Είμαστε όντως μπροστά σε μια δημιουργική καταστροφή (όπως πολλοί σκέφτονται και εκφράζουν δημόσια);
Είμαστε μπροστά στην απώλεια της ταυτότητάς μας;
Είμαστε μπροστά στη στένωση, στον περιορισμό μιας υποτιθέμενης εφευρετικότητας;
Πολλά εκπαιδευτικά ιδρύματα, κυρίως πανεπιστήμια, σπεύδουν να απαγορεύσουν τα τσατμπότ, θεωρώντας ότι οι μαθητές και οι φοιτητές από την αρχή μπορούν να αξιοποιήσουν σαν «βοηθήματα». Τα πανεπιστήμια της Αυστραλίας, σε απάντηση στους φόβους ότι οι φοιτητές χρησιμοποιούν το ChatGPT για να γράψουν εργασίες, εφαρμόζουν ήδη κανόνες που απαγορεύουν τη χρήση λογισμικού τεχνητής νοημοσύνης σε εξετάσεις και άλλες αξιολογήσεις. Το λογισμικό έχει απαγορευτεί στα δημόσια σχολεία της Νέας Υόρκης λόγω της πιθανότητας λογοκλοπής και του «αρνητικού αντίκτυπου που έχει αυτό στη μάθηση».
Ένας κόσμος που εκπαιδεύει και ένας κόσμος που εκπαιδεύεται μέσα στην καχυποψία, στην ψεύτικη εικόνα, στην κατάχρηση των πάντων. Ένας κόσμος χωρίς μέτρο…
Η λύση στο συγκεκριμένο «πρόβλημα», ήρθε σχετικά νωρίς και με σπουδαία, ζηλευτά ανακλαστικά.
Το Νοέμβριο 2022 ανακοινώθηκε το chatGPT, …για τον Μάρτιο 2023 ανακοινώθηκε η νέα έκδοση του TURNITIN ως «αντίδοτου». Να φτιάξουμε εργαλεία αξιοποιώντας την ίδια τεχνολογία, τα οποία θα καταλαβαίνουν την παραγωγή λόγου από αυτά …και θα την εντοπίζουν. Ανακοινώνεται ότι το ποσοστό εντοπισμού και επισήμανσης της μηχανικής δημιουργίας κειμένων θα φτάσει το 97%.
Έτσι οι μαθητές/τριες και οι φοιτητές/τριες αλλά και οι επαγγελματίες του λόγου – προσθέτω – δεν θα μας ξεγελούν πλέον.
Ηρεμία… και εφησυχασμός;
Είναι βέβαια τόσα άλλα περισσότερα που επιτυγχάνονται από το συγκεκριμένο περιβάλλον. Περιγράφεις (για παράδειγμα) τι θέλεις από μια ψηφιακή εφαρμογή υπολογιστών και σε ποια γλώσσα προγραμματισμού επιθυμείς …και έχεις μια πρώτης τάξεως πρόταση για τον κώδικα που θα χρησιμοποιήσεις, με τα προαπαιτούμενα για την εγκατάσταση του περιβάλλοντος που θα πρέπει να έχεις ολοκληρώσει, με τεκμηρίωση, παραινέσεις επιλογών, βοήθεια κατανόησης…
Πόσο δυσχεραίνουμε έτσι το έργο αυτών που κρίνουν τις δεξιότητες των … υπό σχετικό γραμματισμό υποψηφίων;
Σχ. 1. Β. Οικονόμου, Τεχντητή Νοημοσύνη στην Εκπαίδευση, 2023
Έχουμε λύση;
Να βάλουμε όρια στην επέκταση του ελπιδοφόρου για πολλούς – ευτυχώς – ορίζοντα.
Πώς λεγόταν κάτι ανάλογο στον Μεσαίωνα;
Να καταπνίξουμε οτιδήποτε δεν μπορούμε να διαχειριστούμε, να ορίσουμε, να ελέγξουμε;
Να σταματήσουμε να μπαίνουμε σε πειρασμούς που δεν μπορούμε να χαλιναγωγήσουμε;
Να γυρίσουμε στο πρότυπο του «ενός ίντερνετ», αυτού της θάλασσας που η ιστορικός Μαρία Ευθυμίου εντοπίζει ως σημαντικό χώρο και τρόπο μεταφοράς αγαθών και μηνυμάτων;
Αλήθεια είναι η «λύση» στο «πρόβλημα»;
Ποιο πρόβλημα;
Τι είναι αυτό που πρέπει να δαμάσουμε, αντί να μάθουμε να το σχεδιάζουμε, να το δημιουργούμε, να το εμπλουτίζουμε, να το αναπτύσσουμε, να το βελτιώνουμε;
Τι είναι αυτό που πρέπει να ερμηνεύσουμε, αντί να ξεφύγουμε από μικρούς σκοπούς και φοβικές συμπεριφορές, που καθυστερούν την όποια ωριμότητα και περιορίζουν την όποια δημιουργικότητα;
Κάποτε λέγαμε στα παιδιά μας … «ή είσαι από αυτούς που σχεδιάζεις και δημιουργείς …ή είσαι από αυτούς που ακολουθείς και καταναλώνεις».
Υπάρχουν προτάσεις…
Ας αξιοποιήσουμε την τεχνολογία αυτή, για να σκεφτούμε, να σχεδιάσουμε και να υλοποιήσουμε δημιουργικά, καταθέτοντας τις ψηφίδες των δεξιοτήτων μας, των γνώσεών μας, αλλά κυρίως των αξιών μας…
Ας αλλάξουμε την οπτική γωνία απ’ όπου βλέπουμε τα πράγματα. Ας μετακινηθούμε λιγάκι από τις θέσεις μας, …ας συνεργαστούμε.
Ας μην μείνουμε στην επιφανειακή ερμηνεία και τα παιχνίδια πρώτης γνωριμίας με τις σύνθετες αυτές τεχνολογίες …και που, ναι, είναι απαραίτητα για την αρχή, αλλά όχι αυτοσκοπός.
Ας μπούμε ένα επίπεδο βαθύτερα, ας ενημερωθούμε, ας προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε το τι, το πώς, το γιατί.
Ας μην αφήσουμε την τεχνολογία και την εξέλιξή της στα χέρια των λίγων (που έχουν τις ικανότητες να τη σχεδιάσουν και τα χρήματα να την υλοποιήσουν), κυρίως από άγνοια ή από υπεροψία για όσα εμείς δεν μπορούμε να καταλάβουμε, …να ερμηνεύσουμε.
Ας δούμε με διερευνητικό τρόπο, εμβαθύνοντας σε πτυχές ηθικής και όχι με καχυποψία, περιπτώσεις αλγοριθμικής μεροληψίας, σφάλματος ή/και κακόβουλης χρήσης. (Robinson, 2020; Rodríguez-García, Moreno-León, Román-González, & Robles, 2020 – διάκριση μεταξύ ηθικών και όχι πρακτικών).
Ας αμφισβητήσουμε την ορθότητα της πρότασης, την ορθότητα της απόφασης, την ορθότητα της λειτουργίας, με τεκμηριωμένη άποψη …προϊόν προσπάθειας και όχι αβίαστων επιχειρημάτων και απόψεων επιφανειακών συζητήσεων. Να μια πρόταση που θα βοηθήσει τη συνδυαστική σκέψη, την κριτική ικανότητα, την αναζήτηση, τη δοκιμή και το λάθος, τη συμμετοχή, την αποφυγή δογματισμών…
Ας μάθουμε να συγκρίνουμε προτάσεις δημιουργώντας κοινή βάση που οδηγεί σε ασφαλέστερα και έγκυρα αποτελέσματα.
Ας ανακαλύψουμε στοιχεία που λείπουν, ας τα εντοπίσουμε με ένταση και ας διευρύνουμε τη σκέψη μας, ως μέλη ομάδας που συνθέτει σε κοινή προσπάθεια και όχι ως αιρετικούς λαρυγγισμούς που συνήθως «τραβούν» σε αντίθετη κατεύθυνση το όχημα της καινοτομίας και της εξέλιξης.
Καινοτομία άλλωστε είναι και το να κάνεις πράγματα με καινούργιο τρόπο… όχι μόνο καινούργια πράγματα.
Ας μην αφήσουμε και αυτή τη νέα γνώση σε αλλήλους, όπως μάθαμε την μέχρι τώρα τεχνολογία. Είναι μια διαδικασία που οδηγεί σε στρεβλώσεις που δύσκολα μπορούν να αναστραφούν εκ των υστέρων.
Ας δούμε όλα αυτά τα επιτεύγματα ως εργαλεία ενίσχυσης και όχι ως υποκατάστατα του ανθρώπου, αναλώνοντας την καχυποψία μας εκεί που πραγματικά χρειάζεται.
Ας μην φτάσουμε στο σημείο να παραδεχτούμε ότι ο δάσκαλος μεταφέρει μόνο γνώσεις (κάτι που τα νέα αυτά περιβάλλοντα κάνουν καλά – απ’ ότι φαίνεται – και βελτιώνονται πολύ γρήγορα).
Ας υιοθετήσουμε την άποψη καθηγητών του Columbia όπως o Oded Netzer ότι οι προγραμματιστές Η/Υ θα βοηθηθούν από τις τεχνολογίες αυτές …και όχι την άποψη της OpenΑΙ ότι αυτές οι τεχνολογίες θα αντικαταστήσουν μερικούς μηχανικούς.
Ας φέρουμε στο προσκήνιο έννοιες όπως τη δυαδικότητα της τεχνολογίας. Η τεχνολογία όπως αυτή του ChatGPT (δηλαδή), μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον έλεγχο της αξιοπιστίας της πληροφορίας και των ειδήσεων (fact checking), την ενδυνάμωση της ενημέρωσης και κατ’ επέκταση την αναβάθμιση της δημοκρατίας. Ας θωρακίσουμε με κριτική ικανότητα και συνδυαστική σκέψη όλους μας, ώστε να μην μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για τη διασπορά παραποιημένων ειδήσεων που καταλήγει σε σχεδιασμένη ή ακούσια παραπληροφόρηση με επικίνδυνες διαστάσεις.
Έχουμε στη διάθεσή μας πολλές πτυχές διερεύνησης, ταξινομώντας με όποια σειρά αποφασίσουμε όπως:
To θέμα της αξιολόγησης σε γνωστικό και ηθικό επίπεδο.
Το θέμα της προετοιμασίας των μελλοντικών εξελίξεων.
Το βάθος διείσδυσης στη συγκεκριμένη γνώση και συμπεριφορές.
Το θέμα της κατανόησης της λογικής των περιβαλλόντων που οι τεχνολογίες αυτές αποδίδουν τα αναμενόμενα.
Το θέμα της σύνδεσης τεχνολογίας και χρημάτων που επενδύονται για την εξέλιξή της …ή απορρέουν /συρρέουν από αυτή.
Τα διάφορα επίπεδα της χρήσης ή/και της αξιοποίησής της.
Μήπως ήρθε η ώρα να αναθεωρήσουμε τον τρόπο που αξιολογούμε εργασίες όλων των ηλικιακών ζωνών ή ακόμα – ακόμα και έργων μεγαλύτερων; Είναι χρυσό παραδοτέο πλέον η έκθεση ως πόνημα που διαβάζουμε, χωρίς παράλληλα να έχουμε πλήρη γνώση για τη συμπεριφορά ή ακόμα και τις συνήθειες στα συγκεκριμένα ζητήματα, του συγγραφέα του;
Μήπως ήρθε η ώρα να δίνουμε μεγαλύτερη έμφαση και να προσέχουμε περισσότερο τα πρώτα στάδια της συγγραφικής διαδικασίας, ώστε να μπορούμε να παρακολουθούμε καλύτερα την πρόοδο των μαθητών/τριών μας, έχοντας περισσότερα στοιχεία κρίσης και βελτιωτικών παρεμβάσεων στη φαρέτρα μας;
Μήπως πρέπει να ενθαρρύνουμε τη χρήση τέτοιων εργαλείων που οι προτάσεις τους θα αποτελέσουν οδηγό προσαρμογής και όχι αντικείμενο αξιολόγησης;
Αλλαγές σημαντικές, αλλαγές δύσκολες, αλλαγές που κουράζουν τους ήδη κουρασμένους από την υπερπροσπάθεια… αλλαγές που ταράζουν τα λιμνάζοντα ύδατα με δυναμικές προσεγγίσεις. Άλλωστε έτσι δεν πρέπει να είναι η εκπαίδευση που κινητοποιεί και προσαρμόζεται;…μια δυναμική διαδικασία γεμάτη εκπλήξεις για όλους…
Βασίλης Οικονόμου
Διευθυντής Πληροφορικής και Ψηφιακής Εκπαίδευσης
Κολλέγιο Αθηνών | Ελληνο – Αμερικανικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα
μαίνονται(*) ; εκδηλώνομαι με ιδιαίτερη σφοδρότητα (όπως τα ακραία καιρικά φαινόμενα)
Μεγάλη μου χαρά και τιμή για την εμπιστοσύνη να συμμετέχω ανάμεσα σε σημαντικούς ομιλητές: Diana Ghazaryan, Education, CEE Area HQ at Microsoft, Dina Ghobashy, Senior Manager, Education Leadership at Microsoft, Άννα Διαμαντοπούλου, π. Υπουργός Παιδείας, Harry Anthony Patrinos, Adviser, Office of the Chief Economist, World Bank, Europe and Central Asia, Δημήτριος Σάμψων Καθηγητής ΠΑΠΕΙ, Μαρία Σπυράκη, Ευρωβουλευτής), στο διαδικτυακό συνέδριο SMART EDUCATION 6: «Reimagining education – Ο ρόλος της εκπαίδευσης σε έναν κόσμο που διαρκώς αλλάζει» που διοργάνωσαν τα Εκπαιδευτήρια Ε. Μαντουλίδη.
Η ομιλία με τίτλο: «Μεταμορφώνοντας τον κόσμο μας. Η Εκπαίδευση στην Ατζέντα του 2030. Είναι τα αναλυτικά προγράμματα σπουδών και η κουλτούρα μας κυρίως, έτοιμα για τις σπουδαίες αλλαγές που μαίνονται». συνίσταται στα παρακάτω βασικά σημεία:
Είναι άραγε αρκετά αυτά που μαθαίνουμε για να σταθούμε μπροστά στις επερχόμενες σημαντικές αλλαγές;
Ο Andreas Schleicher, αναπληρωτής Διευθυντής Εκπαίδευσης του ΟΟΣΑ, αναφέρει ότι «Η μελλοντική παγκόσμια οικονομία δε θα πληρώνει πια για όσες γνώσεις έχει κάποιος, αλλά για όσα μπορεί να κάνει με αυτές».
Θα απαιτηθούν λοιπόν, νέες λύσεις για προβλήματα που ακόμα δεν έχουν εμφανιστεί καν στον ορίζοντα… Είναι σίγουρα χρήσιμο να προετοιμαζόμαστε νωρίτερα για αλλαγές που έρχονται…
Πόση αξία όμως έχει να μαθαίνουμε, να εξελισσόμαστε, να αποκτούμε νέες ικανότητες, ίσως και νέες αξίες(;), ώστε να επηρεάζουμε δημιουργικά τις επερχόμενες αλλαγές… ή και να τις δημιουργούμε…
Τι θα σκεφτόμασταν, τι θα σχεδιάζαμε, τι θα υλοποιούσαμε διαφορετικά τώρα στις μέρες μας, ώστε να βοηθήσουμε στην οικοδόμηση ενός καλύτερου κόσμου για την επόμενη γενιά;
Μέχρι το 2030, οι απλές γνώσεις, θα έχουν αξία;
Είναι ο συνδυασμός γνώσεων, δεξιοτήτων και αξιών σε μια συγκεκριμένη ποσόστωση οι ικανότητες που απαιτούνται πλέον από τις μέρες μας και για το μέλλον;
Η εκπαίδευση μεταφέρει γνώσεις, ή θα πρέπει να προετοιμάσει τους μαθητές να ερευνούν, να αμφισβητούν, να σκέφτονται συνδυαστικά, δημιουργικά, ανεξάρτητα αλλά και συνεργατικά, έχοντας πλήρη επίγνωση του εαυτού τους αλλά και της θέσης τους στο κοινωνικό τους πλαίσιο;
Πώς θα φτάσουμε από εδώ που είμαστε …εκεί …στο 2030;
Ας φανταστούμε το μέλλον και ας δούμε τις όποιες συνέπειες από τις σημερινές μας προσεγγίσεις σε σημαντικές προκλήσεις.
Τις τελευταίες δεκαετίες δημιουργείται για την εκπαίδευση σε παγκόσμιο επίπεδο, ένα τεράστιο αποθετήριο πληροφοριών και εμπειρίας σχετικά με τον τρόπο που βελτιώνουμε τη μάθηση.
Ίσως τώρα περισσότερο από κάθε άλλη φορά, μας παρέχεται μια μεγάλη ευκαιρία.
«Στην ανάγκη ακόμα και οι θεοί υποχωρούν» ή σε διαφορετική (συνηθισμένη) απόδοση: «Ανάγκα και οι Θεοί πείθονται»
Οι φράσεις αυτές χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα, για να δηλώσουν πως, όταν σε μια δύσκολη κατάσταση υπάρχει μία μόνη διέξοδος και οι πιο ανυποχώρητοι αναγκάζονται να την ακολουθήσουν.
Μήπως είναι αυτό που μας κάνει να πιστεύουμε (θεωρώντας το αυτονόητο) ότι είναι δυνατό να λειτουργεί αγόγγυστα, ένας εκπαιδευτικός μπροστά σε 25 κάμερες μαθητών, χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια, μόνο με αυτά που γνωρίζαμε, με τον ίδιο τρόπο, στον ίδιο χρόνο και με το ίδιο υλικό, που θα λειτουργούσε στην αίθουσα διδασκαλίας με 25 παιδιά που αλληλοεπιδρούν;
Ο Γερμανο-ελβετο-αμερικανο-εβραίος θεωρητικός φυσικός Αlbert Einstein, 1879-1955 είχε πει: «Η φαντασία είναι πιο σημαντική από τη γνώση»
Η φαντασίαείναι και κατά τον εθνικό μας παραμυθά Ευγένιο Τριβιζά, σημαντικό στοιχείο στον αντίποδα της «γνώσης και των πληροφοριών με τις οποίες γεμίζουμε τα παιδιά μας».
Συμπληρώνοντας ταπεινά ότι «η φαντασία αποτελεί τον κινητήριο μοχλό για τις περισσότερες από τις ανθρώπινες δημιουργίες», προτρέπω αρχικά να φανταστούμε…
Ας φανταστούμε λοιπόν …μια «αίθουσα» με πρόσωπα σε οθόνες…
Στο ιδεατό σχήμα, όπου όλοι οι μαθητές που παρακολουθούν ένα εξ αποστάσεως σύγχρονο μάθημα, έχουν τις κάμερες και τα μικρόφωνά της υπολογιστικής τους συσκευής ανοιχτά.
Κάμερες ευρυγώνιες που μπορούν να συλλέγουν και να προβάλουν την πλήρη σχετική με το μάθημα δραστηριότητα του μαθητή.
Μικρόφωνα από τα οποία δεν περνά κάθε λογής θόρυβος φτάνοντας στα ηχεία των συμμετεχόντων και επιβαρύνοντας την όποια ικμάδα δημιουργικής σκέψης και ολοκλήρωσης συνειρμών.
Χώρος καθαρός που δεν αποσπά την όποια προσοχή.
Διαδραστική επιφάνεια με το σύνολο του ψηφιοποιημένου πολυτροπικού εκπαιδευτικού υλικού και τα εργαλεία δημιουργίας.
Επαρκή χρόνο μεταξύ των σύγχρονων εξ αποστάσεως μαθημάτων για ξεκούραση, ανανέωση, κίνηση, ίσως άσκηση, εκτόνωση και ότι άλλο θα επαναφέρει την όρεξη για την επόμενη δημιουργική συνάντηση με την ομάδα.
Από την άλλη μεριά του ας φανταστούμε τον εκπαιδευτικό όπου (στο ιδεατό πάντα σχήμα) διαθέτει ή θα έπρεπε να διαθέτει:
Τεράστια οθόνη (με υψηλή ανάλυση και φίλτρα που δεν κουράζουν τα μάτια) η οποία μπορεί να περιέχει χωροταξικά και να διαχειρίζεται:
τις 25 ανοιχτές ευρυγώνιες κάμερες των μαθητών του
την καταγραφή της δραστηριότητας του συνόλου των μαθητών στους κάθε λογής διαλόγους που αναπτύσσονται στο online chat,
τις ρυθμίσεις για κάθε συμμετέχοντα (διαχείριση μικροφώνου, εισόδου από τον προθάλαμο και εξόδου λόγω μη αρμόζουσας συμπεριφοράς, δυνατοτήτων προβολής της οθόνης του)
τα αιτήματα (χεράκι των μαθητών που ζητούν το λόγο για δημιουργική παρέμβαση στο μάθημα)
τις παρουσίες και την διάρκεια της συμμετοχής για κάθε μαθητή
τις ρυθμίσεις δικαιωμάτων για κάθε ένα από τους συμμετέχοντες ή και μαζικά
Το εκπαιδευτικό πολυμεσικό – διαδραστικό υλικό που έχει ετοιμάσει για να υποστηρίξει το μάθημά του και να κάνει τους μαθητές τους θετικώς κείμενους στο αντικείμενο που διδάσκει, δημιουργώντας τους πολλαπλές αναπαραστάσεις για το ίδιο θέμα…
Χώρο ευάερο και ευήλιο που προδιαθέτει ευχάριστα να επιτελέσεις απρόσκοπτα το λειτούργημα της ανάπτυξης δημιουργικής σκέψης στους μαθητές.
Επαρκή χρόνο μεταξύ των σύγχρονων εξ αποστάσεως μαθημάτων για ξεκούραση, ανανέωση, επαναπροσδιορισμό, προετοιμασία, διορθώσεις της μεθοδολογίας, κίνηση, ίσως άσκηση, και ότι άλλο θα επαναφέρει την επόμενη δημιουργική συνάντηση με την ομάδα.
Πόσο εύκολα ακούγονται όλα αυτά (;)…
Και όταν τα σύγχρονα μαθήματα ολοκληρωθούν βάση το ωρολογίου ημερήσιου προγράμματος…
Ο εκπαιδευτικός «οφείλει» να:
Συλλέξει τις εργασίες που ανέθεσε,
Αξιολογήσει την προσπάθεια των μαθητών του
Καταγράψει τα σχόλια του στον ψηφιακό του κατάλογο.
Δώσει κατάλληλες οδηγίες – κατευθύνσεις σε κάθε μαθητή,
Απαντήσει στα ερωτήματα με ακρίβεια και αμεσότητα για να είναι χρηστικός,
Προετοιμάσει τα επόμενα μαθήματα σκεπτόμενος πάντα καινοτόμα, σύγχρονα, δημιουργικά.
Ανασκευάσει ή/και να δημιουργήσει υλικό που θα υποστηρίξει τους επόμενους διδακτικούς στόχους.
Συμπληρώσει τις γνώσεις και τις δεξιότητες της χρήσης των εργαλείων που έχουν δημιουργηθεί – προσαρμοστεί – επιλεγεί για την υποστήριξη του έργου του.
Ενημερωθεί με τις τελευταίες εξελίξεις των σύγχρονων μεθοδολογιών.
…και η ξεκούραση, ο επαπροσδιορισμός, η ενδοσκόπηση, ο αναλογισμός, οι ατομικές, φυσικές και οικογενειακές ανάγκες και απαιτήσεις;
Αλλά και ο μαθητής «οφείλει» να:
Μελετήσει τις νέες έννοιες που πραγματεύτηκαν στα μαθήματα.
Εμπεδώσει με παραδείγματα και αναφορές σε υλικό τη διδαχθείσα ύλη.
Ολοκληρώσει τις εργασίες που του έχουν ανατεθεί μέσα από αναζήτηση σε πηγές κάθε είδους.
Να προετοιμαστεί (ανάλογα με την ηλικιακή ζώνη στην οποία ανήκει), για εξετάσεις προσπαθώντας να καλύψει κενά.
…και η ξεκούραση, το απαραίτητο παιχνίδι, ο επαπροσδιορισμός, το να κοιτάξει κάπου απροσδιόριστα χωρίς σκέψεις έστω και για λίγο, ο αναλογισμός, η ενασχόληση με πράγματα που θέλει και χρειάζεται, οι ατομικές, φυσικές και οικογενειακές του ανάγκες;
Συνέβησαν (;)…
Τα περισσότερα από αυτά (όχι όλα), συνέβησαν με τον ένα ή το άλλο τρόπο τις ημέρες της πανδημίας. Με διαφορετική ένταση, με διαφορετικά ή λίγο αποκλίνοντα μέσα από το ιδεατό σχήμα που παρουσιάστηκε στις προηγούμενες γραμμές.
Η προσαρμοστικότητα είναι από τις απαραίτητες σύγχρονες δεξιότητες όλων μας…
Είναι τόσα που αλλάζουν ή που θα έπρεπε να αλλάξουν, για να μπορέσει να λειτουργήσει δημιουργικά το σχήμα αυτό…
Είναι τόσα που πρέπει να σκεφτούμε…
Είναι τόσα που πρέπει να καταλάβουμε…
Είναι τόσα πολλά που πρέπει να γίνουν ακόμα…
Μόλις μπήκαμε στη λεωφόρο των εξελίξεων με την ένδειξη: «σύγχρονη εκπαίδευση προσαρμοσμένη στις νέες ανάγκες και απαιτήσεις»…
Όπως και να ‘χει όμως …
Μπορεί να χαρακτηριστεί πράγματι μεγαλειώδες το δημιουργικό και χρήσιμο έργο που συντελείται σε δυσανάλογα (πολύ) μικρό χρόνο, όταν όλοι δίνουμε τον καλύτερό μας εαυτό.
Με καλή προαίρεση, με θυσίες προσωπικές, με υπερπροσπάθεια, με αντοχή, με ανοχή στα μικρά ή μεγαλύτερα λάθη, με ομόνοια, και πάνω απ’ όλα με αγάπη και μεράκι γι’ αυτό που κάνουμε…
Έτσι πάντα πίστευα ότι κερδίζονται οι μάχες αυτές που …μαθαίναμε μικροί στην ιστορία …και εντυπωσιαζόμασταν.
«Ξεδιπλώνοντας» τις πτυχές ενός χρήσιμου και αποτελεσματικού περιβάλλοντος διαχείρισης της εκπαιδευτικής διαδικασίας…
Μια πλατφόρμα ψηφιακής διαχείρισης της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι σημαντική για την προώθηση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσηςόταν:
Με ευκολία και χωρίς ιδιαίτερες τεχνικές γνώσεις ο εκπαιδευτικός μπορεί να δημιουργήσει την ψηφιακή του τάξη και να καλέσει με το e-mail του μαθητές του, αποδίδοντάς τους εύκολα συγκεκριμένα δικαιώματα εκείνη την ώρα.
Η φιλοσοφία πίσω από το περιβάλλον-πλατφόρμα είναι κοντά σ΄ αυτό που ο εκπαιδευτικός και οι μαθητές έχουν συνηθίσει να κάνουν και στον πραγματικό κόσμο.
Οι δυνατότητες που παρέχονται, δίνουν πραγματικά υπεραξία στην εκπαιδευτική διαδικασία …και δεν αποτελούν τροχοπέδη και ανασταλτικό παράγοντα δημιουργικής προσέγγισης.
Μέσα από το ίδιο το περιβάλλον ο εκπαιδευτικός ή και οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να ξεκινούν διαλόγους επισυνάπτοντας αρχεία, που στη συνέχεια αρχειοθετούνται σε συγκεκριμένο αποθετήριο, και να ενημερώνονται μέσω υπενθυμίσεων.
Η κληση των μελών της Ομάδας για την εκκίνηση τηλεδιάσκεψης αξιοποιώντας και την κάμερα του Η/Υ ή της διαδραστικής επιφάνειας, είναι αποτέλεσμα «πατήματος ενός κουμπιού» μέσα στο περιβάλλον της ψηφιακής αίθουσας.
Η τηλεδιάσκεψη διαθέτει όλες εκείνες τις ιδιότητες – δυνατότητες που μηδενίζουν τις αποστάσεις και παρέχουν στους μαθητές στοιχεία και λειτουργίες που προσομοιάζουν την αίθουσα διδασκαλίας (συμμετοχή όλων ή/και ορισμένων μελών, πρόσκληση εξωτερικού ομιλητή ή και άλλου εκπαιδευτικού για συνδιδασκαλία, κανόνες διαλόγου, διαμοιρασμός υλικού, ταυτόχρονη διάδραση σε αρχεία, σημειώσεις με τη γραφίδα ή και το πληκτρολόγιο, οι οποίες προβάλλονται σε πραγματικό χρόνο στις οθόνες των συμμετεχόντων και στη συνέχεια αρχειοθετούνται, quizzes, μεταφορά αρχείων, προβολή παρουσιάσεων, προβολή της οθόνης του υπολογιστή εκπαιδευτικού και μαθητών μετά από τη διευθέτηση αιτημάτων, καταγραφή συνομιλιών μετά από συγκεκριμένη αυτοματοποιημένη άδεια κ.λπ.)
Μαθητές και εκπαιδευτικοί μοιράζονται αλλά κυρίως να αλληλοεπιδρούν σε ψηφιακούς «ασπροπίνακες» που το περιεχόμενό τους δημιουργείται εκείνη τη στιγμή ή και έχει προετοιμαστεί από πριν …και στη συνέχεια αρχειοθετούνται, ώστε να ανατρέχουμε σ’ αυτούς οποιαδήποτε στιγμή.
Ο εκπαιδευτικός διανέμει ψηφιακό υλικό στους μαθητές του, όλων των τύπων αρχείων (κειμένου, υπολογιστικών φύλων, ήχου, φωτογραφιών, video κ.λπ).
Μαθητές και εκπαιδευτικοί μέσα στο περιβάλλον αλληλοεπιδρούν όχι μόνο σε κοινόχρηστα αρχεία αλλά και σε κοινόχρηστες εφαρμογές διαφορετικών λειτουργιών.
Παρέχονται δυνατότητες εύκολης διαμόρφωσης του αποθετηρίου ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού ανάλογα με τις ανάγκες της κάθε τάξης γεγονός που διευκολύνει τη μαθησιακή διαδικασία.
Ο εκπαιδευτικός μπορεί εύκολα να αλλάζει τα δικαιώματα των μαθητών ακόμα και πάνω στο ψηφιακό υλικό που αποθηκεύεται στο αποθετήριο.
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να αποδίδει συγκεκριμένες εργασίες σε ομάδα ή και σε όλους τους μαθητές με βάση ημερομηνίες, με οδηγίες και επισυναπτόμενα αρχεία μελέτης και έρευνας.
Ο εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα όχι μόνο να αποδίδει «δοκιμασίες» αξιολόγησης, οι οποίες «επιστρέφουν» την προσπάθεια των μαθητών, αλλά και να κάνει σχόλια για κάθε μία από τις προσπάθειες, ώστε ο μαθητής να μαθαίνει από τα όποια σφάλματα.
Ο μαθητής μπορεί να βλέπει σε αναπαράσταση ημερολογίου τις εργασίες που του έχουν ανατεθεί και να επιλέγει από αυτό τη σειρά που θα ακολουθήσει στη μελέτη του.
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να δημιουργεί εύκολα, μέσα στο ίδιο περιβάλλον, δοκιμασίες αξιολόγησης, καθορίζοντας εκτός από τα είδη των ασκήσεων, τη διαφορετική βαθμολογία ανά ερώτηση και την ανάδραση που θα παρέχεται σε κάθε μία από αυτές.
Ο εκπαιδευτικός μπορεί να παρακολουθεί την εξέλιξη της προσπάθειας των μαθητών του στις εργασίες που έχει αναθέσει (όντας ενημερωμένος ακόμα και τον χρόνο που έχει αφιερώσει ο μαθητής στη μελέτη κάποιου αρχείου).
Εκπαιδευτικοί και μαθητές μπορούν να δημιουργούν υποομάδες μέσα στην ομάδα της τάξης με τις ίδιες δυνατότητες που προαναφέρθηκαν αλλά σε διαφορετικούς – ξεχωριστούς ψηφιακούς χώρους με την απαιτούμενη πολλές φορές ιδιωτικότητα.
Όταν ο εκπαιδευτικός μπορεί να δημιουργεί ομάδα γονέων των μαθητών της τάξης του, ώστε να αλληλοενημερώνονται (κατ’ επιλογή και ταυτόχρονα) χωρίς κοπιαστική διαδικασία, για θέματα που αφορούν στη σχολική ζωή των μαθητών.
…και όλα αυτά είναι πλέον εφικτά …συμβαίνουν… έχοντας πάντα στο μυαλό μας το «Μέτρον Άριστον»
Η ισορροπία είναι η απάντηση στον οποιονδήποτε πιστεύει ότι το ένα μέτρο είναι καλύτερο από το άλλο… «Μέτρον Άριστον»* (Κλεόβουλος – 6ος αι. π.χ.)
____________
Ευχαριστώ πολύ τους Εκπαιδευτικούς, τους Διευθυντές σχολικών μονάδων, και φυσικά τους συνεργάτες του Π.Ι. της Κύπρου και της Microsoft, τον Πλούταρχο, τον Νίκο, τον Χρήστο, τον Γιώργο, με τους οποίους συνεργαστήκαμε (σε 38 δίωρα σεμινάρια – εν μέσω πανδημίας)
Εκπαιδευτικοί δεκτικοί, υπομονετικοί, με όρεξη για νέες γνώσεις και δεξιότητες, με εύστοχες ερωτήσεις, έδωσαν την ευκαιρία να «ξεδιπλώσουμε» αρκετές από τις πτυχές του δημιουργικού, ευχάριστου, χρήσιμου και αποτελεσματικού περιβάλλοντος διαχείρισης της εκπαιδευτικής διαδικασίας: Microsoft TEAMS.
Πιστεύω πως κέρδισα πολλά από μια συνεργασία μοναδική με τον τρόπο και τη διάθεση που οργανώθηκε και υλοποιήθηκε.
Μου δόθηκε η ευκαιρία να κάνω κάτι που μου αρέσει πολύ: Να βοηθώ να πηγαίνει λιγάκι παραπέρα η τεχνολογία στην εκπαίδευση…
Πάντα πίστευα ότι: «ο Εκπαιδευτικός είναι ο σημαντικότερος παράγοντας για την προώθηση της μεγαλύτερης καινοτομίας στην εκπαίδευση: Να μπορούμε να συγκινούμε τους μαθητές μας».
Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση ξεκίνησε πριν από 150 περίπου χρόνια. Οφείλεται στην ανάπτυξη της τεχνολογίας των μεταφορών και των τηλεπικοινωνιών, οι οποίες έρχονται στο προσκήνιο με τη βιομηχανική επανάσταση. Κατά καιρούς, για την απόδοσή της έχουν χρησιμοποιηθεί όροι όπως: Εκπαίδευση δι’ αλληλογραφίας, Σπουδές δι’ αλληλογραφίας, Σπουδές κατ’ οίκον, Ανεξάρτητες σπουδές, Εξωτερικές σπουδές, Εξ αποστάσεως διδασκαλία, Εξ αποστάσεως μάθηση κ.λπ.
1840 – Ο Ιssak Ditman διδάσκει στενογραφία στη Μεγάλη Βρετανία μέσω αλληλογραφίας: Η πρώτη σύγχρονη μορφή εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Η ανάπτυξη των ταχυδρομικών υπηρεσιών τον 19ο αιώνα οδήγησε στην αύξηση των σχολών που διδάσκουν μέσω αλληλογραφίας.
1858 – Το πανεπιστήμιο του Λονδίνου γίνεται το πρώτο πανεπιστήμιο που προσφέρει «τηλεμάθηση».
1973 – Στη Βοστώνη ενθαρρύνεται η μελέτη στο σπίτι.
1911 – Το πανεπιστήμιο του Queensland στην Αυστραλία δημιούργησε τμήμα σπουδών δι’ αλληλογραφίας.
1950 – Επικρατούν ευνοϊκές συνθήκες για την εισαγωγή και υιοθέτηση ευέλικτων μορφών εκπαίδευσης, προσαρμοσμένων στα σύγχρονα κοινωνικά και οικονομικά δεδομένα.
1960 – Στο πανεπιστήμιο Massey της Νέας Ζηλανδίας αρχίζει η εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση.
1969 – Ιδρύεται το μεγαλύτερο «ανοιχτό» πανεπιστήμιο εκπαίδευσης από απόσταση, στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Με βάση τον ορισμό της UNESCO…
Εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι η υποβοηθούμενη από τα μέσα επικοινωνίας εκπαίδευση (ταχυδρομείο, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, ραδιόφωνο, τηλεόραση, βίντεο, υπολογιστές, τηλεδιάσκεψη κ.λπ) με μικρή ή καθόλου διαπροσωπική επαφή μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή, ατομική ή/και σε ομάδα. Το 1999 ο όρος προστίθεται, με την ίδια ακριβώς ερμηνεία, στο λεξικό όρων του ΜeSH (Medical Subject Headings) της Εθνικής Ιατρικής Βιβλιοθήκης των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής.
Πρόκειται για τομέα της εκπαίδευσης που αφορά στην παιδαγωγική, την τεχνολογία και τον σχεδιασμό της εκπαιδευτικής δομής και επιδιώκει την παροχή εκπαίδευσης, χωρίς την ανάγκη φυσικής παρουσίας σε συγκεκριμένο χώρο.
Οι κοινωνικές και οικονομικές εξελίξεις επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό την εξέλιξη των εκπαιδευτικών συστημάτων και της παιδαγωγικής. Μια θεμελιώδης αλλαγή στον τρόπο οργάνωσης της εκπαίδευσης συντελείται στη μεταβιομηχανική εποχή, καθώς η κλασική – ακαδημαϊκή παραδοσιακή εκπαίδευση αλλάζει προσανατολισμό για να προσφέρει εξειδικευμένες γνώσεις. Έννοιες όπως τεχνική εκπαίδευση, εξειδίκευση, εξ αποστάσεως εκπαίδευση, επαγγελματική κατάρτιση, συνεχιζόμενη εκπαίδευση, επιμόρφωση, δια βίου μάθηση έχουν υπεισέλθει πλέον δυναμικά στο λεξιλόγιο της σύγχρονης εκπαίδευσης. Ωστόσο, αυτές οι μορφές εκπαίδευσης αποτελούν σημείο προβληματισμού και τριβής μεταξύ των θεωρητικών για το ρόλο που διαδραματίζουν στο εκπαιδευτικό σύστημα και για την αποτελεσματικότητά τους.
Σήμερα
H εξ αποστάσεως εκπαίδευση υλοποιείται με την υποστήριξη διαδικτυακών περιβαλλόντων. Τείνει να είναι ταυτόσημη με έννοιες όπως: ψηφιακή μάθηση (e-learning), μάθηση υποβοηθούμενη από υπολογιστή (computer assisted learning), μάθηση μέσω διαδικτύου (online learning), διαδικτυακή εκπαίδευση (online education), εκπαίδευση βασισμένη στο διαδίκτυο (web-based education).
Η δοκιμαστική περίοδος λειτουργιάς και εφαρμογής της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης έχει παρέλθει και πλέον με τον εμπλουτισμό της από τις τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας έχει διευρυνθεί ανοίγοντας «παράθυρα» σε νέους δρόμους και σε καινοτόμες εφαρμογές (Λιοναράκης, 2005).
Θεμελιώδης μέθοδος των ανοικτών συστημάτων εκπαίδευσης
Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση αποτελεί γενικότερα τη θεμελιώδη μέθοδο των ανοικτών συστημάτων εκπαίδευσης και ταυτόχρονα το σημείο απόκλισης και διαφοροποίησης από τα συμβατικά (Ρες, 2004).
Η «ανοικτή» εκπαίδευση/παιδεία και κυρίως με την μέθοδο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης μπορεί να περιορίσει τις δυσκολίες παραδοσιακών μεθόδων/συστημάτων, να διευρύνει τον ορίζοντα με νέες προσεγγίσεις, χωρίς απαραίτητα να τα ανταγωνίζεται. Τα ανοικτά πανεπιστήμια δίνουν σε όλους ανεξαιρέτως και δια βίου το δικαίωμα για μόρφωση. Αυξάνουν τις εκπαιδευτικές ευκαιρίες (όσων είχαν εξαιρεθεί για οποιουσδήποτε λόγους από το παραδοσιακό σύστημα) και δρουν βοηθητικά και παράλληλα με τα συμβατικά συστήματα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης.
Τα βασικά στοιχεία της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης
Η εξ αποστάσεως διακρίνεται από τις άλλες μορφές εκπαίδευσης κυρίως από την απόστασηπου χωρίζει τον διδάσκοντα από τον διδασκόμενο, αλλά και τον κάθε διδασκόμενο ξεχωριστά.
Υπάρχουν πολλοί σε όλο τον κόσμο που επιλέγουν να μην παρακολουθήσουν συμβατικά σχολεία, κολλέγια και πανεπιστήμια, αλλά επιθυμούν να σπουδάσουν στο σπίτι τους ή στο χώρο εργασίας τους (Keegan, 2001). H Εκπαίδευση στο σπίτι(Homeschooling), από τους γονείς ή από τους δασκάλους, αποτελεί μια εναλλακτική νομική επιλογή (για τους γονείς σε πολλές χώρες) στα δημόσια ή ιδιωτικά σχολεία. Στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2003, 41% των μαθητών που επιλέγουν αυτή την προσέγγιση, χρησιμοποίησε κάποιο είδος εκμάθησης από απόσταση. Το 20% από την τηλεόραση, το βίντεο ή το ραδιόφωνο και το 19% μέσω Διαδικτύου, και το 15% λάμβανε ταχυδρομικώς σειρές μαθημάτων αλληλογραφίας που σχεδιάστηκε ειδικά για το σκοπό αυτό.
Σε ένα αρκετά διευρυμένο τρόπο σκέψης, αποτελεί μιαμορφή επικοινωνίας. Σε κανονικές συνθήκες προσφέρεται από ορισμένα σχολεία, από ανοικτά πανεπιστήμια κ.λπ.
Οι εικονικές ή ψηφιακές αίθουσες διδασκαλίας, έχουν πλέον τη δυνατότητα να «συνδέουν» πρόσωπο με πρόσωπο δημιουργικά τους εμπλεκόμενους, μέσω της τεχνολογίας. Ο εκπαιδευτικός έχει τη δυνατότητα να δει και να ακούσει τους μαθητές της τάξης του και ταυτόχρονα όλους τους άλλους διδασκόμενους, που βρίσκονται χιλιόμετρα μακριά τους. Αντίστροφα όλοι οι μαθητές μπορούν να δουν και να ακούσουν τον εκπαιδευτικό ή σε περιπτώσεις συνδιδασκαλίας τους εκπαιδευτικούς των ειδικοτήτων τους.
Ορισμένα χαρακτηριστικά…
Ως προς την τεχνολογία: Η. εξ αποστάσεως εκπαίδευση χρησιμοποιεί κυρίως την ασύγχρονη τεχνολογία.
Ως προς την πρόσβαση: Προσφέρεται εκπαίδευση στον χρόνο, στον χώρο και στον τόπο που βρίσκονται οι σπουδαστές ή ο ένας και μόνο σπουδαστής, καθώς και η δυνατότητα αμφίδρομης επικοινωνίας με άμεσο διάλογο (Wedemeyer 1981).
Ως προς την αγορά: Η αγορά της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης βασίζεται κυρίως στα εκπαιδευτικά πλεονεκτήματα που διαθέτουν οι σύγχρονες τεχνολογίες. Η αξιοποίηση τεχνολογικών μέσων όπως: Ψηφιακό εκπαιδευτικό διαδραστικό υλικό, Οπτικοακουστικά μέσα, Η/Υ – διαδραστικές επιφάνειες, βοηθούν στην υλοποίηση του περιεχομένου του προγράμματος σπουδών και συνδέουν εκπαιδευτικό και μαθητές.
Ως προς το κόστος: Δεν χρειάζεται κάποιο συγκεκριμένο κόστος για την ανέγερση και την συντήρηση κτηρίων, παρά μόνο κάποιων βασικών υποδομών.
Δύο σημαντικοί πυλώνες
Α. Σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση
Πρόκειται για απευθείας διδασκαλία (μετάδοση μαθήματος) σε πραγματικό χρόνο από τον εκπαιδευτικό σε μαθητές που παρακολουθούν «ζωντανά» μέσω διαδικτυακής πλατφόρμας και οποιασδήποτε υπολογιστικής συσκευής (Η/Υ, διαδραστική επιφάνεια, κινητό τηλέφωνο). Στη σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση, οι διαδικασίες της διδασκαλίας και της μάθησης γίνονται ταυτόχρονα. Ο εκπαιδευτικός παραδίδει το μάθημα σε ζωντανή σύνδεση, όχι απαραίτητα αμφίδρομη. Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση με την υποστήριξη της τηλεδιάσκεψης είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Η χρήση «δωματίου ζωντανής συζήτησης» (live chatroom) βοηθά προς την κατεύθυνση αυτή. Ορισμένες δραστηριότητες της σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης:
Επικοινωνία εκπαιδευτικού και μαθητών
Εισήγηση νέων εννοιών
Εργασία σε Ομάδες με καθορισμένους ρόλους για τα μέλη
Συνδιδασκαλίες με βάση κοινή θεματική περιοχή
Επαναληπτική – εμπεδωτική διαδικασία μαθήματος
Συζήτηση και απορίες πάνω στο διδακτικό αντικείμενο
Διάλογοι σε πραγματικό χρόνο (γραπτοί ή/και προφορικοί)
Αλληλεπίδραση σε κοινόχρηστα αρχεία σε πραγματικό χρόνο
Ομαδοσυνεργατική εργασία σε κοινόχρηστους πίνακες
…
Β. Ασύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση
Είναι η διδασκαλία κατά την οποία ο μαθητής συνεργάζεται με τον εκπαιδευτικό σε διαφορετικό χρόνοαπό τη διαδικασία παράδοσης του μαθήματος, έχοντας πρόσβαση σε μαθησιακό υλικό και χρονοδιάγραμμα μελέτης μέσω διαδικτύου (σε συγκεκριμένες ιστοσελίδες ή πλατφόρμες που παρέχονται και βοηθούν στη διαχείριση της εκπαίδευσης (Learning ManagementSystem). Η ασύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση είναι πιο διαδεδομένη. Ορισμένες δραστηριότητες ασύχγρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης:
Ανάρτηση εκπαιδευτικού υλικού και πηγών προς μελέτη, ασκήσεων – εργασιών κ.λπ.
Μελέτη του εκπαιδευτικού υλικού από τους μαθητές
Υποβολή ερωτήσεων προς τον εκπαιδευτικό μέσω αντίστοιχης εφαρμογής διαχείρισης διαλόγων
Ανάπτυξη διαλόγων για ένα θέμα με αντίστοιχες τεκμηριωμένες τοποθετήσεις από τα μέλη
Λύση ασκήσεων και υποβολή των εργασιών/απαντήσεων προς τον εκπαιδευτικό της τάξης σε προθεσμία που έχει οριστεί από πριν
Αξιολόγηση των εργασιών και των ασκήσεων από τον εκπαιδευτικό και αποστολή σε κάθε μαθητή μεμονωμένα σχετικής ανατροφοδότησης
Βιντεο-μαθήματα όπου ο εκπαιδευτικός εισηγείται περιγράφει / αναλύει έννοιες με παραστατικο τρόπο αξιοποιώντας πολυμέσα
Ψηφιακές δοκιμασίες (τεστ) αυτοαξιολόγησης στις οποίες οι μαθητές βλέπουν άμεσα την προσπάθειά τους (εκτός του χρόνου της σύγχρονης διδασκαλίας)
Αλληλεπίδραση σε κοινόχρηστα αρχεία σε μη πραγματικό χρόνο
…
Σήμερα, υπάρχουν μέθοδοι εξ αποστάσεως εκπαίδευσης που αξιοποιούν και τα δύο είδη, ώστε να παρέχουν πιο ολοκληρωμένη εκπαιδευτική εμπειρία.
Στην ασύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση καταγράφεται το πλεονέκτημα της μάθησης στον χρόνο και με το ρυθμό που επιθυμεί ο εκπαιδευόμενος.
Με την χρήση σύγχρονων συζητήσεων σε τακτά χρονικά διαστήματα, ο εκπαιδευτικός γνωρίζει τους μαθητές του και οι εμπλεκόμενοι επικοινωνούν μεταξύ τους ώστε να μην αισθάνονται αποξενωμένοι από την εκπαιδευτική κοινότητα και διαδικασία.
Η ολοένα αυξανόμενη εξικοίωση των χρηστών διαμορφώνει το διαδίκτυο και τις υπηρεσίες του. Άλλωστε, αυτό που αναφέρεται ως Web 2.0 και έχει εμπνεύσει και τον όρο e-Learning 2.0, είναι η ευκολία του χρήστη να συνεισφέρει στη δημιουργία και διαμόρφωση του περιεχομένου του διαδικτύου. Το βασικό χαρακτηριστικό των υπηρεσιών που υποστηρίζουν την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, είναι εκτός από την ευκολία χρήσης τους, η ευκολία περιήγησης στο περιεχόμενο. Έτσι, όχι μόνο υπάρχει μεγάλη ποσότητα πληροφοριών, υλικού και γνώσης, αλλά ο χρήστης έχει και τη δυνατότητα να τη διαχειριστεί …ή ακόμα καλύτερα να τη συνδιαχειριστεί.
Ένα ενδιαφέρον τμήμα που σχετίζεται με την ευκολία διαχείρισης των πληροφοριών, είναι αυτό που ονομάζεται συλλογική ευφυΐα. Παράδειγμα είναι οι διάλογοι που αναπτύσσονται από τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς τους πάνω σε ένα θέμα, όπου δίνεται η δυνατότητα της αξιολόγησης και του σχολιασμού των απόψεων. Έτσι, προηγούμενες απόψεις επηρεάζουν τις μελλοντικές, μεταφέροντας εμπειρίες και γνώση. Η μέθοδος αυτή έχει απεριόριστες δυνατότητες και τρομακτική δύναμη, καθώς επιτρέπει στον οποιονδήποτε να διαμορφώνει τεκμηριωμένα, με πολύ απλό τρόπο το περιεχόμενο της μάθησης.
Ο σύγχρονος Εκπαιδευτικός Οργανισμός στη διαδικασία αυτή. Πρόταση Δεκαλόγου για την αξιοποίηση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης:
Καθορισμός του σκοπού, των στόχων και των δεικτών μέτρησης αποτελεσμάτων του προγράμματος εξ αποστάσεως εκπαίδευσης που πρόκειτε να ιυοθετηθεί
Διαμόρφωση – προσαρμογή αναλυτικού προγράμματος. Βασικές Παραδοχές – Επιλογή Μαθημάτων (Όλα όσα μπορούν και χρειάζεται να διδαχτούν οι μαθητές από απόσταση, μέσα από μια προσέγγιση ισορροπίας) – Αξιοποίηση σύγχρονης και ασύγχρονης εκπαίδευσης.
Διαμόρφωση ωρολογίου προγράμματος – Σημαντικές παραδοχές (Διάρκεια, διαλείμματα, αριθμός συμμετεχόντων, χρόνος στην οθόνη, προετοιμασία από τον εκπαιδευτικό).
Επιλογή της κατάλληλης ψηφιακής πλατφόρμας που διαθέτει με εύκολο τρόπο όλες τις λειτουργίεςτης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (Χωρίς απαιτήσεις σε υποδομές σε συγκεκριμένο χώρο και ανεξάρτητη από λειτουργικά συστήματα και συσκευές).
Δημιουργία κατάλληλου πολυμεσικού – διαδραστικού Ψηφιακού Υλικού – Μαθητικός Υπολογιστής.
Εκπαίδευση εκπαιδευτικών στη δημιουργία, διαχείριση τάξης, καθώς και στη διαχείριση ψηφιακού πολυμεσικού εκπαιδευτικού υλικού για τη σύγχρονη και ασύγχρονη διαδικασία (Δημιουργία και διαχείριση ομάδων, αποθετήριο υλικού, οργάνωση ψηφιακού χώρου, αναθέσεις εργασιών, τηλεδιασκέψεις)
Εκπαίδευση Μαθητών και Γονέων για την αξιοποίηση των μέσων (Αποθετήριο υλικού, οργάνωση ψηφιακού χώρου, αναθέσεις εργασιών, τηλεδιασκέψεις).
Κατάρτιση κανόνων – κανονισμού ορθής χρήσης του ψηφιακού μέσου εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Δικαιώματα και υποχρεώσεις μαθητών σε μια τηλεδιάσκεψη.
Ποιοτική και Ποσοτική μέτρηση της εφαρμογής του αναλυτικού προγράμματος και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων σε σχέση με τον αρχικό καθορισμό των δεικτών – παραδοχών.
Επικοινωνία του εγχειρήματος με επιστημονική βάση και τεκμηρίωση με τρόπο που όλοι θα κατανοήσουν την υπεραξία που προσδίδει η προσέγγιση αυτή στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Αντί επιλόγου
Αναρωτιέμαι …αν ο συνδυασμός των τεχνολογιών με την υποστήριξη σύγχρονων μεθοδολογιών, έχει πλέον τη δυνατότητα, εκτός από το να εξυπηρετήσει την εκπαιδευτική διαδικασία, να την προσαρμόσει, να την εξελίξει, …έτσι ώστε να υπάρξει δυνατή και χωρίς απαραίτητα την τυπική οργάνωση του μαθήματος στην αίθουσα διδασκαλίας…
Πηγές
Βεργίδης, Δ., Λιοναράκης, Α., Λυκουργιώτης, Β., Μακράκης, Β., Ματραλής, Χ. (1999). Ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση- Θεσμοί και λειτουργίες Τόμος Α, Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
Λιοναράκης, Α. (2005). Ανοικτή και εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση και διαδικασίες μάθησης. Στο Ανοικτή και εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση- Παιδαγωγικές και τεχνολογικές εφαρμογές. Πάτρα: Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
Λιοναράκης, Α. (1999). Εξ αποστάσεως και συμβατική εκπαίδευση: συγκλίνουσες ή αποκλίνουσες δυνάμεις. Στο Distance learning at the dawn of third millennium. Poitiers: CNED
Ρες Γιάννης, Άρθρο: Ανοικτή και εξ’ αποστάσεως Εκπαίδευση: Μια ευέλικτη, πολυμορφική, «μαθητοκεντρική» επιλογή.
Keegan Desmond, (2001), Οι βασικές αρχές της ανοικτής και εξ’ αποστάσεως Εκπαίδευσης, μετάφραση: Μελίστα Αλεξάνδρα, Εκδόσεις: Μεταίχμιο
Race, P. (1999). Το εγχειρίδιο της Ανοιχτής Εκπαίδευσης. ( Ελ. Ζέη, Μετάφρ.). Αθήνα: Μεταίχμιο.
History of Alternative Education in the United States
HSLDA. «Homeschooling in New York: A legal analysis». Retrieved 2008-11-20.
«Μπορεί άραγε να μεταφερθεί το πλήρες ωρολόγιο πρόγραμμα μαθημάτων στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση»;
Η απάντηση στο ερώτημα δεν είναι πολύ δύσκολη, έχοντας πάντα κατά νου κάποιες σημαντικές παραδοχές…
Α. Όλα τα διδακτικά αντικείμενα δεν μπορούν να διευθετηθούν μέσω της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης …η οποία δίνει λύσεις σημαντικές για αλλαγή στη μεθοδολογία και διευρύνει τον ορίζοντα της ελευθερίας των κινήσεων, στοιχείο που πρέπει να αξιοποιήσουμε…
Προσωπικά δεν θα φανταζόμουν τον εκπαιδευτικό να κάθεται μπροστά από την οθόνη του Η/Υ και μέσω μιας εφαρμογής τηλεδιάσκεψης να κοιτά τα face Icons των μαθητών του(γιατί δικαιούνται να μην έχουν ανοιχτή την κάμερά τους)όσην ώρα γράφουν έκθεση αποτυπώνοντας σκέψεις, απόψεις, συναισθήματα σε ενα χαρτί… Στον αντίποδα αυτού, φαντάζομαι το χρόνο που κερδίζεται(για όλους) όταν μετά τη βασική εισήγηση και τις κατευθύνσεις από τον εκπαιδευτικό, οι μαθητές αποσύρονται και στο χρόνο που επιλέγουν, ασχολούνται με τη συγγραφή της έκθεσης την οποία παραδίδουν στο δικό τους χρόνο για διόρθωση στον εκπαιδευτικό με βάση την προκαθορισμένη ημερομηνία μέσω ενός συστήματος διαχείρισης της εκπαίδευσης (Learning Management System).
Προσωπικά δεν θα φανταζόμουν τον εκπαιδευτικό να κάθεται μπροστά στη οθόνη του Η/Υ και μέσω μιας εφαρμογής τηλεδιάσκεψης να κοιτά τα face Icons των μαθητών του (γιατί δικαιούνται να μην έχουν ανοιχτή την κάμερά τους) οι οποίοι απαντούν ερωτήσεις σε μια διαδικασία αξιολόγησης / αυτοαξιολόγησης, πάνω σε ένα γνωστικό αντικείμενο. Στον αντίποδα αυτού, φαντάζομαι το χρόνο που κερδίζεται(για όλους) όταν μετά τη βασική εισήγηση και τις κατευθύνσεις από τον εκπαιδευτικό, οι μαθητές αποσύρονται και στο χρόνο και το διάστημα που έχει αρχικά τεθεί, απαντούν σε ένα διαδικτυακά διαμορφωμένο τεστ, όπου στο τέλος έχουν τη δυνατότητα να δουν την ορθότητα των απαντήσεων, αλλά και να λάβουν συγκεκριμένη ανάδραση από τον εκπαιδευτικό τους για τις απαντήσεις στις οποίες υστέρησαν…
Προσπαθώ να σκεφτώ τι θα μπορούσε να αντικαταστήσει τον ατομικό (ένα προς ένα) διάλογο που αναπτύσσεται μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητών για απορίες που διατυπώνονται σε σχέση με μια άσκηση που τους έχει τεθεί. Θεωρώ πλέον δεδομένες τις δεξιότητες που αναπτύσσει ο μαθητής όταν καταγράφει σκέψεις και συναισθήματα σε μια προσπάθεια τεκμηρίωσης, αλλά και σαφήνειας στη διατύπωση. Είναι δεδομένη η εμπειρίαπου αποκτούν οι εμπλεκόμενοι από τις καταγεγραμμένες απαντήσεις στις οποίες μπορεί να ανατρέχουν σε οποιαδήποτε στιγμή για να αντλήσουν ιδέες… και όχι μόνο…
Αναρωτιέμαι πόσος είναι ο «κερδισμένος» χρόνος σε μία εξ αποστάσεως διδακτική ώρα όταν:
Οι μαθητές παρακολουθούν τον εκπαιδευτικό χωρίς πειράγματα μεταξύ τους (το μέσο δεν βοηθά… είναι και τα κλειστά μικρόφωνα βλέπετε), που αποπροσανατολίζει…
Ο εκπαιδευτικός, πολύ καλά προετοιμασμένος (αξιοποιώντας όλες εκείνες τις δεξιότητες παρουσίασης που έχει αποκτήσει) προβάλει στοιχεία του αντικειμένου στην οθόνη με κίνηση και εικόνες εντυπωσιακές, μιλώντας και εξηγώντας παραστατικά τις δυσνόητες έννοιες.
Οι μαθητές έχουν παράλληλα τη δυνατότητα να πλοηγούνται στο διαδραστικό υλικό του Μαθητικού τους Υπολογιστή, να συλλέγουν πληροφορίες, να δημιουργούν άποψη και να τεκμηριώνουν θέση και απαντήσεις, να δημιουργούν τη δική τους εκδοχή, να εμπλουτίζουν τη προσφερθείσα γνώση και να συμβάλλουν εποικοδομητικά στην εκπαιδευτική διαδικασία, ακούγοντας παράλληλα την εκδοχή του εισηγητή.
Ο διάλογος που αναπτύσσεται με τους εμπλεκόμενους γίνεται συντονισμένα, εστιασμένα, βάσει κανόνων και ισόποσου διαμοιρασμού του χρόνου σε όλους.
Οι θεματικές ερωτήσεις διατυπώνονται προσεκτικά και καταγράφονται για να απαντηθούν τη στιγμή που εξυπηρετί το μάθημα.
Η πλειοψηφία των μαθητών αποφασίζει για την πορεία του μαθήματος μέσω «σύγχρονης» απάντησης ενός γρήγορου ερωτηματολογίου με τις εκδοχές αυτής της συνέχειας.
Γ. Η προσπάθεια της ανεστραμμένης διδασκαλίας (μία από τις επιλογές της «ασύγχρονης» εξ αποστάσεως εκπαίδευσης)
Αναρωτιέμαι πόσο ισχυρό εργαλείο στην εκπαιδευτική διαδικασία μπορεί να αποτελέσει το γεγονός ότι ο μαθητής μπαίνοντας στο σύστημα διαχείρισης της εκπαίδευσης (L.M.S.), θα μπορεί να παρακολουθήσει μια εισήγηση στο χρόνο και στη διάρκεια που επιθυμεί. Η εισήγηση αυτή μπορεί να είναι βιντεοσκοπημένη και να αφορά σε μία έννοια την οποία ο εκπαιδευτικός έχει φροντίσει να αποσαφηνίσει μέσω σχεδιαγραμμάτων, κίνησης, εικόνας και ήχων / φωνής. Όταν, στη συνέχεια, οι μαθητές υποβάλλουν σκέψεις, απόψεις ή/και ερωτήματα που έχουν προετοιμάσει με βάση την αρχική αυτή εισήγηση και ο εκπαιδευτικός σε πραγματικό χρόνο προσθέτει εμπειρίες για την έννοια αυτή, η εκπαιδευτική διαδικασία αποκτά μια άλλη διάσταση.
Δ. Η τεράστια προσπάθεια του εκπαιδευτικού
Είναι πραγματικά θεμελιώδες στοιχείο η προσπάθεια του εκπαιδευτικού που καταβάλλεται ώστε αρχικά να ενημερωθεί με τα νέα μέσα, να τα μάθει, να τα κατακτήσει ώστε να τα αξιοποιήσει με δημιουργικό τρόπο. Η Η προσπάθεια αυτή δεν σταματά εδώ. επαναλαμβάνεται σε κύκλο πριν, κατα τη διάρκεια και μετά από κάθε διαδικτυακό «σύγχρονο» μάθημα σε βασικές περιόδους:
Προετοιμασία του μαθήματος με την υποστήριξη πολυμεσικού διαδραστικού υλικού. Δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Πρέπει να επιλεγεί το σενάριο και η μέθοδος που θα εξηπηρετήσει με τον καλύτερο τρόπο το σκοπό και τους στόχους του μαθήματος. Πρέπει να δημιουργήσεις υποστηρικτικό υλικό με τρόπο που θα προσελκύσει την προσοχή του κάθε ένα από τους συμμετέχοντες ξεχωριστά, για τις έννοιες που πραγματεύεται η θεματική περιοχή που έχει επιλεγεί. Χρειάζεται κίνηση, χρώματα, αναπαραστάσεις, ήχους, video. …Και αυτό με συγκεντρωμένη την προσοχή όλων σε ένα σημείο, σε μία οθόνη (τουλάχιστον κατά τη φάση της αφόρμησης)
Δημιουργική ανάπτυξη του μαθήματος με την αξιοποίηση των μέσων. Ο τρόπος με τον οποίο τίθενται τα ερωτήματα προς τους συμμετέχοντες δεν είναι ίδιος. Πως θα δημιουργηθούν ομάδες εργασίας πάνω σε ένα θέμα. Πως θα διαμοιραστεί το υλικό και οι εργασίες των μαθητών ώστε να μπορούν να συμβάλλουν όλοι στην επιτυχία του μαθήματος.
Διαχείριση των συμμετεχόντων. Η διαχείριση της ψηφιακής τάξης δεν είναι μια εύκολη υπόθεση παρόλο που προσφέρονται μέσα για το σκοπό αυτό. Υπάρχουν τεχνικά ίσως θέματα που χρειάζονται άμεση επίλυση, ισορροπίες που πρέπει να τηρηθούν, κίνδυνοι που ίσως χρειαστεί να διαχειριστούμε.
Επικοινωνία με τους μαθητές κατά τη διάρκεια του «σύγχρονου» εξ αποστάσεως μαθήματος. Η διαχείριση του χρόνου ώστε να μπορούν να συμμετέχουν αν είναι δυνατόν όλοι οι μαθητές, η ταυτόχρονη (πολλές φορές) απάντηση εστιασμένων ερωτήσεων με διαφορετική μέθοδο διατύπωσης, είναι ακόμη ένα στοιχείο που χρειάζεται τεταμένη προσοχή.
Μετά το μάθημα επικοινωνία με τον μαθητή/μαθητές. Ένα μεγάλο μέρος συμπληρωματικό της διαδικασίας που πολλές φορές το αφήνουμε λίγο πιο πίσω στη σκέψη μας. Ο χρόνος που αφιερώνεται σε αυτή την περίοδο είναι σημαντικά δυσανάλογος πολλές φορές. Πρέπει να απαντηθούν και απορίες που εκφράστηκαν και δεν υπήρξε διαθέσιμος χρόνος, πρέπει να διορθωθούν και να αξιολογηθούν προσπάθειες, πρέπει να καταγραφεί και να αξιοποιηθεί η εμπειρία του μαθήματος που ολοκληρώθηκε για τον προγραμματισμό του επόμενο
Ε. Κάποια επιπλέον στοιχεία που μπορούν ή/και πρέπει να ληφθούν υπόψιν:
Ένα λεπτό στην αίθουσα διδασκαλίας δεν ισούται (σε πραγματικό χρόνο) …με ένα λεπτό ενός διαδικτυακού μαθήματος. Ένα μάθημα εξ αποστάσεως μπορεί να διαρκέσει από 40 έως 75% λιγότερο από ένα παραδοσιακό μάθημα. Ωστόσο, παρόλο που η διάρκεια μπορεί να είναι μικρότερη, το ίδιο το μάθημα έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο. Οι μαθητές προσλαμβάνουν ευκολότερα γνώσεις όταν αυτές προσφέρονται μεταξύ των άλλων δραστηριοτήτων τους. Οι πληροφορίες παρέχονται μέσω δυνατών οπτικών και ακουστικών ερεθισμάτων και λόγω και της αυξημένης ετοιμότητας των μαθητών, ο χρόνος αφομοίωσης είναι σημαντικά μικρότερος από το παραδοσιακό μάθημα. Ακόμα κι αν η πραγματική διάρκεια της διδασκαλίας είναι 30-50% λιγότερη, η εξοικονόμηση του χρόνου σε σχέση με την κατανόηση των εννοιών οδηγεί στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
Όλες οι ηλικιακές ζώνες των μαθητών δεν έχουν τις ίδιες απαιτήσεις αλλά κυρίως και τις ίδιες ανάγκες.
Το «Μέτρον Άριστον» στην τήρηση ενός ορίου για τον χρόνο που βρίσκονται οι μαθητές μπροστά στην οθόνη.
Τα διαλείμματα είναι απαραίτητα για την ξεκούραση, την κίνηση και τη σωματική άσκηση του παιδιού.
Η ασύγχρονή διαδικασία εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και η προσφορά της σε μια ολοκληρωμένη λύση, είναι μια πολύ σημαντική πτυχή που οφείλουμε να συνυπολογίσουμε… Η προετοιμασία και η προσαρμογή του εκπαιδευτικού υλικού που «αναρτάται» στα αποθετήρια των τάξεων, οι οδηγίες που γράφονται για την αξιοποίησή του, οι ατομικές απαντήσεις σε διαλόγους που αναπτύσσονται μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικού, οι απαντήσεις σε προσωπικές απορίες, τα σχόλια πάνω στο σύνολο των εργασιών των μαθητών, η αξιολόγηση της συμμετοχής και της κατάκτησης εννοιών και δεξιοτήτων, όχι μόνο δεν μειώνουν την προσπάθεια αλλά την αυξάνουν κατακόρυφα και σε ποσότητα αλλά και σε ποιότητα…
Λαμβάνοντας υπόψη τα ευρήματα της μελέτης με τίτλο «Teaching Time Investment: Does Online Really Take More Time than Face-to-Face?«, σε συνδυασμό με την έρευνα του Hislop, η διδασκαλία μέσω διαδικτύου είναι πιο απαιτητική σε συχνότητα αλληλεπίδρασης. Οι εκπαιδευτικοί που διδάσκουν σε εξ αποστάσεως μαθήματα αφιερώνουν περισσότερο χρόνο αλληλεπίδρασης ανά μαθητή και πολλές φορές εκτός της προγραμματισμένης ώρας του μαθήματος. Ο χρόνος περιλαμβάνει ανάγνωση email, απάντηση σε ερωτήματα, «ασύγχρονη» διαδικτυακή «συνομιλία» (διάλογοι) με μαθητές πριν ή μετά το μάθημα, διόρθωση και αξιολόγηση εργασιών, κ.λπ.
Ευρήματα από σχετικές μελέτες (Bender, Wood, & Vredegood, 2004; Lee & Busch, 2005; Santilli & Beck, 2005), έχουν δείξει ότι ο εκπαιδευτικός σε διαδικτυακά μαθήματα «ξοδεύει» (τουλάχιστον στην αρχή) σημαντικό χρόνο παρέχοντας τεχνική υποστήριξη στους μαθητές. Η αναφορά στον πίνακα 2 της εν λόγω έρευνας παρουσιάζει κάποια από τα ευρύματα σχετικά με το χρόνο που αφιερώνεται σε ένα μαθητή και στις δύο προσεγγίσεις:
Αντί επιλόγου…
Αναρωτιέμαι πόσες ευκαιρίες δημιουργούν οι λύσεις που απλόχερα προσφέρει η τεχνολογία και στην εκπαιδευτική διαδικασία… Είναι στο χέρι μας, αλλά κυρίως έχουμε την υποχρέωση να τις αξιοποιήσουμε προς όφελος των μαθητών μας συντονισμένα, με όραμα, σχέδιο και στρατηγική… και όχι να τις καταχραστούμε…
«Μου αρέσει πολύ. Οι καθηγητές μου, στα διαδικτυακά μαθήματα, με κάνουν να νιώθω σαν να είναι οι προσωπικοί μου δάσκαλοι», παραδέχεται μια μαθήτρια. «Οι μαθητές συζητούμε με τον δάσκαλό μας, ανταλλάσσουμε υλικό, ολοκληρώνουμε και παρουσιάζουμε τις εργασίες μας και συναντιόμαστε σε εικονικές αίθουσες συνεδριάσεων».
Η αμεσότητα, παρά τον φυσικό διαχωρισμό που θέτει η απόσταση ενός διαδικτυακού περιβάλλοντος, δίνει στους μαθητές μια αίσθηση ελευθερίας και «διευρυμένου ορίζοντα» που δεν υπάρχει πάντα σε μια τυπική παραδοσιακή αίθουσα διδασκαλίας.
Η ελευθερία της έκφρασης που μερικοί μαθητές βρίσκουν στη «σύγχρονη» διαδικτυακή σύνδεση, μπορεί να φανερώσει ταλέντα που περνάνε απαρατήρητα στην τυπική αίθουσα.
«Έχουμε εντοπίσει προικισμένους μαθητές στην ψηφιακή μας τάξη», εξηγεί η Linda Pittenger, διευθύντρια Εικονικής Μάθησης στα Κεντρικά Εικονικά Σχολεία του Κεντάκυ. «Μεγάλος αριθμός μαθητών ανταποκρίνονται σε αυτό το μαθησιακό περιβάλλον με έναν τρόπο που απέχει πολύ από τη συμμετοχή τους σε μια αίθουσα διδασκαλίας».
Ας δούμε κάποιους από τους ΜΥΘΟΥΣ για τη μάθηση μέσω διαδικτύου:
ΜΥΘΟΣ #1:
Δεν έχουμε καμία αλληλεπίδραση με τους μαθητές μας.
Η αλληλεπίδραση είναι θεμελιώδες στοιχείο της προσέγγισης αυτής. Οι θέσεις που εκφράζονται στο φόρουμ κατά τη διάρκεια ενός διαδικτυακού μαθήματος, μπορούν να αποδειχτούν πολύ πιο ενδιαφέρουσες από τις συνομιλίες στην αίθουσα διδασκαλίας. Όταν γράφουμε, ο καθένας από εμάς μπορεί ευκολότερα να συγκεντρώσει και να μορφοποιήσει τις σκέψεις που τον εκφράζουν στο δικό του χρόνο, απ’ ό,τι στην αλληλεπίδραση σε πραγματικό χρόνο. Σε ένα συντονισμένο και σε απευθείας σύνδεση χώρο ανταλλαγής τεκμηριωμένων απόψεων όπου ο καθένας πρέπει να συμμετάσχει, αποκομίζουμε καλύτερη αίσθηση για το σύνολο των μαθητών μας από ό, τι σε μια αίθουσα διδασκαλίας, όπου λίγοι μαθητές μιλούν και ορισμένοι από αυτούς διαρκώς.
ΜΥΘΟΣ #2:
Οι εκπαιδευτική διαδικασία είναι απρόσωπη.
Τα ψηφιακά εξ αποστάσεως «σύγχρονα» μαθήματα δημιουργούν μια σημαντική αλλαγή στην αντίληψη για την εμπλοκή της τάξης. Νέες λέξεις εισάγονται στη διαδικασία: «Δημοσίευση», «επανεξέταση», «ανάθεση», «κοινή χρήση», «υποβολή», «είσοδος». Η ικανότητα της διαδικτυακής δραστηριότητας να αναπτύσσει αυτονομία και αυτοπειθαρχία συζητείται συχνά, αλλά τα οφέλη, όσον αφορά στη στάση των συμμετεχόντων, υπερβαίνουν κατά πολύ την αρχική προσδοκία. Η παραδοσιακή σχέση με τον εκπαιδευτικό στο επίκεντρο της διαδικασίας (σχέση πολλών προς έναν) μετατοπίζεται στην ομάδα (πολλοί προς πολλούς), προσθέτοντας αξία στις απόψεις των συμμετεχόντων και δημιουργώντας μια γενικότερη μαθησιακή δυναμική. Ταυτόχρονα δημιουργείται μια βαθύτερη αίσθηση ιδιοκτησίας της μάθησης στους μαθητές. Η αξιολόγηση από ομότιμους με την καθοδήγηση του ειδικού, είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία που πρέπει να αξιοποιούνται. Η εξ αποστάσεως μάθηση συμβιβάζει συχνά τους συμμετέχοντες με την αξιολόγηση των επιδόσεων, αλλά προκαλεί επίσης αίσθημα ευθύνης και ιδιοκτησίας ακόμα και στους μικρότερους μαθητές..
ΜΥΘΟΣ #3:
Ο ωφέλιμος χρόνος είναι δυσανάλογα λιγότερος από αυτόν του μαθήματος στην αίθουσα διδασκαλίας.
Αυτοί που έχουν διδάξει στα «σύγχρονα» εξ αποστάσεως μαθήματα αρκετές φορές, καταγράφουν ότι: Το μάθημα (από την πλευρά του διδακτικού αντικειμένου) είναι ή πρέπει να είναι απόλυτα σχεδιασμένο και στην παραμικρή του λεπτομέρεια. Οι μαθητές εστιάζουν την προσοχή τους ευκολότερα, το εκπαιδευτικό υλικό και η ποιότητά του (προϊόν ιδιαίτερης προετοιμασίας) καθηλώνουν τους συμμετέχοντες σε όποιο γνωσιακό επίπεδο κι αν βρίσκονται. Οι μαθητές δεν αφιερώνουν χρόνο σε ανούσια σχόλια απόψεων και δεν ενοχλούν τους άλλους, αν πραγματικά το ενδιαφέρον τους δεν έχει κινητοποιηθεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Μια ψηφιακά δομημένη τάξη απαιτεί πειθαρχία και κίνητρα. Δεν είναι όλοι οι μαθητές σε θέση να το κάνουν σωστά, ακόμα κι αν υπερέχουν σε ένα παραδοσιακό περιβάλλον. Η διαχείριση της τάξης βασίζεται σε κανόνες που το μέσο επικοινωνίας θέτει αρχικά και που ακολουθούν όλοι ισότιμα (απενεργοποίηση μικροφώνων, περιοδικός διαμοιρασμός της οθόνης κ.λπ).
ΜΥΘΟΣ #4:
Τα διαδικτυακά μαθήματα είναι μικρότερα σε διάρκεια και συνεπώς και η αποτελεσματικότητά τους.
Ένα λεπτό στην αίθουσα διδασκαλίας δεν ισούται (σε πραγματικό χρόνο) …με ένα λεπτό ενός διαδικτυακού μαθήματος. Ένα μάθημα εξ αποστάσεως μπορεί να διαρκέσει από 40 έως 75% λιγότερο από ένα παραδοσιακό μάθημα. Ωστόσο, (αντλώντας επιχειρήματα και από την κατάριψη του προηγούμενο μύθου) παρόλο που η διάρκεια μπορεί να είναι μικρότερη, το ίδιο το μάθημα έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο. Οι μαθητές προσλαμβάνουν ευκολότερα γνώσεις όταν αυτές προσφέρονται μεταξύ των άλλων δραστηριοτήτων τους. Οι πληροφορίες παρέχονται μέσω δυνατών οπτικών και ακουστικών ερεθισμάτων και λόγω και της αυξημένης ετοιμότητας των μαθητών, ο χρόνος αφομοίωσης είναι σημαντικά μικρότερος από το παραδοσιακό μάθημα. Ακόμα κι αν η πραγματική διάρκεια της διδασκαλίας είναι 30-50% λιγότερη, η εξοικονόμηση του χρόνου σε σχέση με την κατανόηση των εννοιών οδηγεί στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
ΜΥΘΟΣ #5:
Τα διαδικτυακά μαθήματα είναι ευκολότερα για τον εκπαιδευτικό από τα μαθήματα στην αίθουσα διδασκαλίας.
Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν είναι μια απλή επιλογή μεθοδολογίας εκπαίδευσης. Οι μαθητές απαιτούν περισσότερα από τους εκπαιδευτικούς τους. «Ποτέ δεν συνειδητοποίησα σε πόσα ερωτήματα μαθητών μου είχα απαντήσει, μέχρι να διδάξω σε εξ αποστάσεως μαθήματα», δηλώνει νέος στο χώρο της εξ αποστάσεως διδασκαλίας εκπαιδευτικός. Ο μαθητές προσδοκούν τα μαθήματα να είναι εξίσου σύνθετα με αυτά που γίνονται στις αίθουσες διδασκαλίας ή ακόμα και στα εργαστήρια. Ο εκπαιδευτικός οφείλει να προετοιμαστεί επαρκώς για μεγαλύτερης διάρκειας μάθημα. Καλείται να διαχειριστεί αρχικά το δικό χρόνο και στη συνέχεια των μαθητών του ισοκατανέμοντάς τον κατάλληλα σε όλους. Το να πείσουμε και να κινητοποιήσουμε τους μαθητές μας από απόσταση, είτε σύγχρονα είτε ασύγχρονα, δεν είναι εύκολη υπόθεση και απαιτεί ιδιαίτερες ικανότητες, οι οποίες αποκτώνται με εκπαίδευση και εμπειρία.
Συνοψίζοντας…
Ένα σημαντικό ζήτημα είναι η ποιότητα των μαθημάτων. Όπως και στις παραδοσιακές αίθουσες διδασκαλίας, το μέγεθος των εικονικών τάξεων μπορεί να ποικίλει σημαντικά. Η εκπόνηση αυστηρών προτύπων προετοιμασίας, ανάπτυξης περιεχομένου, δημιουργίας προγραμμάτων σπουδών και η καθιέρωση υψηλού επίπεδου αλληλεπίδρασης στα μαθήματα είναι οι βασικοί πυλώνες επιτυχίας του όλου εγχειρήματος.
Για να εξισορροπήσουμε τις διακυμάνσεις της ποιότητας των διαδικτυακών μαθημάτων, χρειάζεται να εφαρμόζουμε τον ίδιο βαθμό αυστηρότητας και αξιολόγησης που ισχύουν στο συμβατικό πρόγραμμα σπουδών.
Σίγουρα λοιπόν, τίθενται και θέματα ισορροπίας. Αν και η εικονική τάξη προσφέρει στους ντροπαλούς μαθητές ένα κάθισμα μπροστινής σειράς και εύκολη πρόσβαση στους εκπαιδευτικούς, αυτοί πρέπει να βρουν το χρόνο για να δώσουν αυτή την προσοχή, συνήθως χωρίς πρόσθετους πόρους.
Αν στο παραπάνω προσθέσουμε τη σχολαστική και ολοκληρωμένη προετοιμασία που είναι απαραίτητη για να διδάξουμε ψηφιακά… έχουμε μια συνταγή για την αποστράγγιση του εκπαιδευτικού… ή μια σημαντική ευκαιρία βελτίωσης μέσα από δεξιότητες που δεν υπήρχε η ανάγκη να αναπτύξουμε πριν…
Πηγές
The Virtual Classroom Redefines Education. All over the country, secondary school students are going online for classes.
Online vs. Traditional Education: What You Need to Know, By Will Erstad
What is the Difference between Traditional Regular Learning vs. Distance Learning?
Distance Learning vs. Traditional Campus College.
Traditional Learning Versus Distance Learning: A Comparison
Η έρευνα που παρουσιάζεται στη συγκεκριμένη αναφορά, καταδεικνύει ότι ανεξάρτητα από το σχολείο ή το μαθητή, όταν η τεχνολογία χρησιμοποιείται από τους εκπαιδευτικούς για την υποστήριξη της διδασκαλίας έχει περισσότερα οφέλη απ’ ότι όταν παρέχεται απευθείας στους μαθητές… Σύμφωνα με την συγκεκριμένη καταγραφή της PISA σε χώρες εκτός Ευρωπαϊκής ένωσης, η χρήση ενός υπολογιστή από τον εκπαιδευτικό στην αίθουσα οδηγεί σε αύξηση εννέα (9) μονάδων στις εξετάσεις της για τις φυσικές επιστήμες (ελέγχοντας το κοινωνικο-οικονομικό επίπεδο των μαθητών, το είδος του σχολείου και την τοποθεσία του). Αντίθετα, αν προσθέσουμε έναν μαθητικό υπολογιστή ανά τάξη, το αποτέλεσμα είναι ελάχιστο έως και μηδενικό.
Σύμφωνα πάντα με αποτελέσματα της ίδιας έρευνας η μεγαλύτερη θετική επίπτωση προέρχεται από τη χρήση data projector στην τάξη, Desktop με σύνδεση στο διαδίκτυο (που συνήθως λειτουργούν στα εργαστήρια πληροφορικής). Φαίνεται ότι βελτιώνουν την απόδοση των μαθητών. Αλλά η χρήση ορισμένων τεχνολογιών student-based, όπως laptops, tablets και e-book readers, όπως εφαρμόζονται σήμερα, φαίνεται ότι βλάπτουν τη μάθηση.
Η επισήμανση για το δείγμα από την ερευνητική Ομάδα
Τα ερευνητικά ερωτήματα (με βάση το κείμενο στη σελίδα 51 της συγκεκριμένης αναφοράς) δεν διαχωρίζουν εξειδικευμένη χρήση (πολλώ δε μάλλον αξιοποίηση) ειδικά διαμορφωμένου εκπαιδευτικού λογισμικού, από την απλή χρήση της συσκευής. Οι ερευνητές αναφέρουν ότι έχουν ομαδοποιήσει σχολεία που χρησιμοποιούν εξειδικευμένο λογισμικό στην αίθουσα με αυτά που δεν χρησιμοποιούν κάποιο. Πρέπει να αναγνωρίσουμε (όπως δηλώνουν) το γεγονός ότι η ενσωμάτωση των «Νέων Τεχνολογιών» στην εκπαίδευση δεν έχει φτάσει στο ιδεατό σημείο.,
Η προοπτική …μέσω μιας δοκιμασμένης προσέγγισης
Συνδέοντας με την τελευταία παράγραφο («Η επισήμανση για το δείγμα από την ερευνητική Ομάδα») αναφέρω ότι αυτή είναι και η ειδοποιός διαφορά μεταξύ αυτού, …και της ολοκληρωμένης και με οργανωμένο τρόπο, ενσωμάτωσης και αξιοποίησης της τεχνολογίας στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Τονίζοντας βέβαια ότι: Είναι πολύ δύσκολο να απαντήσουν Μαθητές και Εκπαιδευτικοί, για το ποσοστό αξιοποίησης ειδικά διαμορφωμένων συσκευών υποστηριζόμενων από συγκεκριμένες μεθοδολογίες αξιοποίησης, κατά τη διάρκεια της εκπαιδευτικής διαδικασίας …όταν δεν τις έχουν καν χρησιμοποιήσει. Όταν δεν τις έχουν χρησιμοποιήσει (επισημαίνω: όχι αξιοποιήσει) ως μέσα μάθησης μέσω πολλαπλών αναπαραστάσεων, κατευθυνόμενης ή μη διερεύνησης, παραγωγικής επικοινωνίας, καταγραφής και σύγκρισης δεδομένων και ιδεών, πειραματισμού, παραγωγής λόγου, δημιουργικής έκφρασης, αυτοαξιολόγησης κ.λπ…
Έχουμε άραγε στο μυαλό μας, όταν προσπαθούμε, όχι μόνο να εισάγουμε, αλλά να ενσωματώσουμε την τεχνολογία και το μοντέλο 1:1 (ένας μαθητής με την δική ατομική διαδραστική επιφάνεια) στην εκπαιδευτική διαδικασία, ότι ο αρχικός σκοπός είναι η στροφή σε …Μαθητοκεντρικά Μοντέλα Μάθησης;
Η εμπειρία δείχνει ότι ο διαδραστικός πίνακας και ο υπολογιστής του Eκπαιδευτικού είναι μεν σημαντικά εκπαιδευτικά εργαλεία, αλλά δεν φτάνουν για το μέγεθος της κινητοποίησης των μαθητών που χρειαζόμαστε… [V. Economou 2018]
«Κόβουμε» λοιπόν την κεντρική διαδραστική (που πολλές φορές δεν είναι καν διαδραστική) επιφάνεια (κεντρικής διαχείρισης – κυρίως από τον εκπαιδευτικό) που συγκεντρώνει προσοχή και βλέμματα, … σε μικρά κομματάκια (συσκευές) τα οποία διανέμουμε στους Μαθητές. Με τον τρόπο αυτό γίνονται πλέον διαχειριστές τους, ιδιοκτήτες των συσκευών αλλά κυρίως του ρυθμού της μάθησής τους. Εκτός των άλλων θεωρώ πολύ καλή μεταφορά την φράση αυτή, …για το σύγχρονο ρόλο του Δασκάλου και τη σχέση του με τη γνώση και της ιδιοκτησία της.
Με στόχο λοιπόν τη βελτίωση της μαθησιακής εμπειρίας των μαθητών, προσαρμόζουμε το ρόλο του εκπαιδευτικού ώστε να καλλιεργεί στους μαθητές του ικανότητες του 21ου αιώνα ως αποτέλεσμα όχι μόνο γνώσεων αλλά και δεξιοτήτων, στάσης ζωής και αξιών. Γίνεται σταδιακά ο διευκοληντής της μάθησης, που προτρέπει τους μαθητές στο να αναζητούν, να επιλέγουν μόνοι τους τις πληροφορίες και να δημιουργούν το δικό τους εκπαιδευτικό υλικό, ως μέρος μιας δημιουργικής και ευχάριστης διαδικασίας. Μετατρέπεται σταδιακά σε συνεργάτη, παρά σε καθοδηγητή της εργασίας του μαθητή. Δεν αποτελεί το μοναδικό φορέα έγκυρης γνώσης αλλά τον σύμβουλο που θα συνδράμει στις προσπάθειες του εκπαιδευόμενου και θα τον βοηθήσει να ανακαλύψει και να οργανώσει τη «δική» του γνώση, με τρόπο που να αρμόζει στον προσωπικό του τρόπο μάθησης.
Η ικανοποίηση των μαθησιακών αναγκών απαιτεί ενναλακτικούς τρόπους προσέγγισης και καινοτόμες εκπαιδευτικές παρεμβάσεις. Η μάθηση γίνεται πολυδιάστατη, προσεγγίζεται διαθεματικά, αναπτύσσοντας ικανότητες 21ουαιώνα μέσα από γνώσεις, δεξιότητες και αξίες.
Σκοπός της διαθεματικής παρέμβασης με αφορμή την Ιστορία, είναι να γνωρίσουν οι μαθητές/τριες το «Χρυσό Αιώνα της Τέχνης», μέσα από δημιουργήματα που σώζονται μέχρι σήμερα, να αναπτύξουν κριτική ικανότητα αναλύοντας την αναγκαιότητα και τον τρόπο δημιουργίας τους, συμμετέχοντας σε δραστηριότητες αναζήτησης, συνδυαστικής προσέγγισης πηγών, συλλογής και παρουσίασης πληροφοριών, παρατήρησης τρισδιάστατων απεικονίσεων, εικαστικής δημιουργίας, κατασκευών και εμβύθισης σε εικονικά περιβάλλοντα για διερεύνηση.
Ας φανταστούμε μαθητές/-τριες και εκπαιδευτικούς να «επισκέπτονται» εικονικά αρχαιολογικούς χώρους, εστιάζοντας σε λεπτομέρειες γλυπτών, υλικών κατασκευής και διακόσμησης. Να παρατηρούν κτήρια, ναούς, αγάλματα, καθημερινά σκεύη… τη διαδικασία κατασκευής τους. Να αναλογίζονται ώς σχεδιάστηκαν επιφάνειες, μοτίβα, σχήματα, καθώς και τη μηχανική στη σύνθεση των δομικών υλικών με τα μέσα της εποχής. Ξεκινώντας με εικασίες, αναγνωρίζουν αντικείμενα μέσα από τη λειτουργικότητά τους, ερευνούν τις ιδιότητές τους, αναζητούν μεθόδους κατασκευής, αναπαράγουν τρόπους μεταφοράς και σύνθεσης δομικών υλικών, συνεργάζονται ανταλλάσσοντας ευρήματα και εξάγοντας συμπεράσματα, ώστε να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα διαχείρισης δεδομένων.
Στο πλαίσιο αυτό οι μαθητές μελέτησαν ιστορικές πηγές, συνέλεξαν και συνδύασαν πληροφορίες, «ξεναγήθηκαν» εικονικά με τα ειδικά γυαλιά εμβυθιζόμενοι στο τρισδιάστατο περιβάλλον της Ακρόπολης με τη μορφή που εικάζεται ότι ήταν 2.500 χρόνια πριν, κατασκεύασαν τον Παρθενώνα με δομικά υλικά υπό κλίμακα και με βάση στοιχεία από αναπαραστάσεις επαυξημένης πραγματικότητας και τέλος, επισκέφθηκαν τον Ιερό Βράχο για να εντοπίσουν επί τόπου όλα τα σημεία που εξέτασαν στο πλαίσιο των διαφορετικών ποικίλων σχετικών δραστηριοτήτων. Χρησιμοποίησαν σχέδια μαθημάτων, ψηφιακό οπτικοακουστικό διαδραστικό υλικό ενσωματωμένο στον ατομικό Μαθητικό τους Υπολογιστή, τρισδιάστατες απεικονίσεις, γυαλιά και λογισμικό εικονικής πραγματικότητας της Samsung, για να γνωρίσουν το «Χρυσό Αιώνα της Τέχνης», μέσα από δημιουργήματα που σώζονται μέχρι σήμερα.
Η συγκεκριμένη διαθεματική προσέγγιση, η οποία και βραβεύτηκε πρόσφατα από τα Education Leaders Awards 2019, αποτελεί το έναυσμα για την ανάπτυξη ανάλογων εργασιών εντός και εκτός τάξης.
Δεν είναι λίγες οι φορές που μεταξύ ανθρώπων που συνεργάζονται αρκετά συχνά δημιουργείται μια αμοιβαία εκτίμηση. Κυρίως για τον τρόπο, τη μεθοδικότητα, το ήθος, τις γνώσεις …την αύρα… Όταν όλα αυτά αναγνωρίζονται εκατέρωθεν μεταξύ δύο επαγγελματιών που γνωρίζονται λίγο και συνεργάζονται ακόμη λιγότερο, οικοδομείται μια γερή βάση για οποιαδήποτε υγιή συνέχεια. Άλλωστε, στη συγκεκριμένη περίπτωση, υιοθετώ τη ρήση του αμερικανού συγγραφέα H.P. Lovecraft (1890-1937)«Ποτέ δεν ρωτώ έναν άνθρωπο για τη δουλειά του. Αυτό που τον ρωτώ είναι για τις σκέψεις και τα όνειρά του»…
«Αλγοριθμιάδα» ο τίτλος του βιβλίου του Δρ. Χρήστου Μαλλιαράκη, ενός ανθρώπου που εκτιμώ χωρίς να γνωρίζω καλά προσωπικά. «Η προετοιμασία για τον Πανελλήνιο Διαγωνισμό Πληροφορικής» …ή ακόμη καλύτερα: «Μετατρέποντας μικρούς μαθητές σε Ολυμπιονίκες Πληροφορικής».
Για μένα δύο δεξιότητες είναι θεμελιώδεις: Αλγοριθμική αλλά και Συνδυαστική σκέψη συνάμα.Δεξιότητες που αναπτύσσονται με τον προγραμματισμό ηλεκτρονικών υπολογιστών …και δεν είναι οι μόνες… Ας συνδυάσουμε λοιπόν επιστήμες, ας συνδυάσουμε θεματικές περιοχές, ας συνδυάσουμε εκπαιδευτικά περιβάλλοντα, ας συνδυάσουμε δομές ας συνδυάσουμε τεχνικές, …ας διευρύνουμε τον ορίζοντα με δραστηριότητες…
Προγραμματισμός Ηλεκτρονικών Υπολογιστών... Αναρωτιέμαι πόσα έχει να «κερδίσει» ο μικρός μαθητής που ξεκινά τη συγγραφή κώδικα επιλύοντας προβλήματα… Αναλύοντάς τα σε μικρότερα και συνθέτοντας τις επιμέρους λύσεις τους, από τα 8-10 του χρόνια. Κάποιος που ξεκινά εξερευνώντας και… ανακαλύπτοντας την έννοια της μεταβλητής μέσα από διαδοχικές αλλαγές μεγέθους της πλευράς απλών σχημάτων, γνωστών σε εκείνον…. Πόσα είναι αυτά που κερδίζει όταν ανακαλύπτει την έννοια της δομής της επανάληψης, επειδή τη «χρειάζεται» για να μην γράφει μακροσκελή «μπλοκ» εντολών που επαναλαμβάνονται… Κι όταν καταλάβει τη χρήση αλλά και τη χρησιμότητά της, να ανακαλύπτει ότι ο κύκλος μπορεί να σχεδιαστεί από ένα «avatar» που κινείται βήμα-βήμα αφήνοντας πίσω του ίχνος, στρίβοντας μάθε φορά «κάποιες» μοίρες… Όταν δε, ανακαλύψει (μέσα από τη διαδικασία δοκιμής και λάθους), πόσα είναι τα βήματα και πόσες οι μοίρες της στροφής, δημιουργεί με τρεις γραμμές κώδικα όποιου μεγέθους κύκλο θελήσει… Ως αναλυτής – προγραμματιστής Ηλεκτρονικών Υπολογιστών όλα αυτά τα χρόνια, μπορώ να ισχυριστώ ότι οι ασχολούμενοι στο πεδίο αυτό μόνο να «κερδίσουν» έχουν …
Είναι τόσα πολλά που μπορούν να πουν όσοι ασχολούνται με την εκπαίδευση μεταξύ τους, ανεξάρτητα απο τη χώρα που ζουν και δραστηριοποιούνται …ακόμα και αν δεν μιλούν τη ίδια φυσική γλώσσα.
Ίδιες αξίες, παραπλήσιες ιδέες για το πώς θα βοηθηθούν οι μαθητές να «προχωρήσουν» τη σκέψη τους, να διευρύνουν τους ορίζοντές τους, να «δουν» τις αλήθειες της εκπαίδευσης …να καινοτομήσουν.
Το σλάιντ απαιτεί την χρήση JavaScript.
Οι τεχνικές παρόμοιες, τα εργαλεία ίδια, οι μεθοδολογίες κοινές. Οι ιδέες προσέγγισης και αξιοποίησης αλλάζουν. Αυτά συζητούνται όταν βρίσκονται άνθρωποι από διαφορετικές χώρες με κοινό χαρακτηριστικό την ένταση της προσπάθειας, για την εξέλιξη της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Παλεστρίνα – Ρώμη. Σε ένα εκπληκτικής ομορφιάς τόπο με σημαντική ιστορία και μνημεία (στο πλαίσιο προγράμματος Projet VERT – ERASMUS+) δέκα εκπαιδευτικοί παρουσιάζουν εκπαιδευτικές προσεγγίσεις, παρακολουθούν πρότυπες διδασκαλίες με μαθητές, συζητούν ανταλλάσσοντας απόψεις, προτείνουν και σχεδιάζουν δράσεις, προβληματίζονται σκεπτόμενοι, προγραμματίζουν ενέργειες για το μέλλον της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Τα όποια προβλήματα ίδια. Το βασικότερο που απασχόλησε τη συνάντηση είναι το πώς θα ευαισθητοποιήσουμε τους μαθητές μας σε θέματα που αφορούν στο περιβάλλον. Πώς θα τους κινητοποιήσουμε να προσέξουν, να αφιερώσουν χρόνο, να συμμετέχουν, να αγαπήσουν τον μικρόκοσμο που τους περιβάλλει αρχικά, να κατανοήσουν πώς μπορούν ως μονάδες αλλά και ως μέλη ομάδων να συμβάλουν στην όποια αλλαγή …να δράσουν συντονισμένα και …μαζί.
Στο πλαίσιο αυτό οι εκπαιδευτικοί, πάνω απ’ όλα επικοινωνούν με κάθε μέσο, όχι απαραίτητα με την κοινή τους γλώσσα (αν και σημαντική παράμετρος), συγχρωτίζονται, συντονίζονται …μαθαίνουν ο ένας από τα επιτεύγματα του άλλου…
Δεν είναι μια συγκινητική, μαγικά δυναμική διαδικασία …η εκπαίδευση;
Υ.Γ. Ευχαριστώ πολύ τα μέλη της αποτελεσματικής αυτής ομάδας, τα παιδιά που μας εξέπληξαν και μας εκπλήσσουν συνεχώς με την όρεξη και τη σοβαρότητά τους …και φυσικά την Ελένη, την Μικαέλλα, τον Ηλία, για την ευκαιρία και την άψογη – δημιουργική συνεργασία μας…
Είναι γεγονός πως μια ριζική αναδιοργάνωση του ρόλου του εκπαιδευτικού στην τάξη απαιτεί, σε πολλές περιπτώσεις, αλλαγή συνηθειών και εκ βάθρων αναθεώρηση των παιδαγωγικών του αντιλήψεων αλλά και καλή προετοιμασία με ταυτόχρονη παροχή σύγχρονων “εργαλείων”.
Σκοπός και στόχοι
Αρχικός σκοπός είναι η στροφή σε …Μαθητοκεντρικά Μοντέλα Μάθησης μέσα από κατάλληλα διαμορφωμένο εκπαιδευτικό υλικό το οποίο αναπτύσσει μεθοδολογία προσέγγισης της γνώσης, προσφέρει πολλαπλές αναπαραστάσεις, πολλαπλές πηγές, υποκινεί αλλά και βοηθά τη διερεύνηση, αξιολογεί αποκτήθησες γνώσεις …στην δημιουργία του οποίου πρωταρχικό ρόλο, αν όχι κύριο, έχει ο Εκπαιδευτικός.
Με στόχο τη βελτίωση της μαθησιακής εμπειρίας των διδασκομένων, προσαρμόζουμε το ρόλο του εκπαιδευτικού ώστε να καλλιεργεί στους μαθητές του ικανότητες του 21ου αιώνα ως αποτέλεσμα όχι μόνο γνώσεων αλλά και δεξιοτήτων, στάσεων ζωής και αξιών. Ο Εκπαιδευτικός γίνεται σταδιακά ο διαχειριστής της μάθησης, που προτρέπει τους μαθητές στο να αναζητούν και να επιλέγουν μόνοι τους τις πληροφορίες και να δημιουργούν το δικό τους εκπαιδευτικό υλικό, ως μέρος μιας δημιουργικής και ευχάριστης διαδικασίας. Επιτελεί πλέον, το ρόλο του συνεργάτη, παρά του καθοδηγητή της εργασίας του μαθητή. Δεν αποτελεί το μοναδικό φορέα έγκυρης γνώσης αλλά τον σύμβουλο που θα συνδράμει στις προσπάθειες του εκπαιδευόμενου και θα τον βοηθήσει να ανακαλύψει και να οργανώσει τη “δική” του γνώση, με τρόπο που να αρμόζει στον προσωπικό του τρόπο μάθησης.
Η ανάγκη
Από το στατικό κείμενο και την εικόνα, στον ήχο και την… κίνηση. Από το εγώ στο εμείς. Από το μέρος στο όλον. Απαντώντας στην πρόκληση που θέτουν τα νέα δεδομένα στην εκπαίδευση, εργαζόμαστε πάνω στα χαρακτηριστικά, …στο τι χρειαζόμαστε (ως μαθητές, εκπαιδευτικοί και γονείς), για την ομαλή εισαγωγή και κυρίως την αξιοποίηση της τεχνολογίας στην εκπαιδευτική διαδικασία; Πόσο εύκολο είναι να περάσουμε από το κείμενο και την εικόνα, στον ήχο και… την κίνηση; Ποιος είναι ο ρόλος των αισθήσεων στην εκπαιδευτική διαδικασία; Πώς μπορούμε να εφοδιάσουμε τον εκπαιδευτικό και με ποια εργαλεία ώστε να αλλάξει η στάση του, να προσαρμοστεί στα σύγχρονα δεδομένα, ή και να μάθει να προσαρμόζεται συνεχώς, να αξιοποιεί όσο το δυνατόν περισσότερες μεθοδολογίες, να τις εξελίσσει, να αναπτύσσει δικές του προς όφελος των μαθητών του και της μετέπειτα πορείας τους;
Τα μέσα
Η καινοτομία βασίζεται σε τέσσερεις πυλώνες:
Οι μαθητές απολαμβάνουν πραγματικά τις Τεχνολογίεςεπειδή τους βοηθούν να σκέφτονται.
Τα ενδιαφέροντακαι οι ανάγκεςτων μαθητών τοποθετούνται στον πυρήνα της διαδικασίας.
Οι συσκευές (υπολογιστικές «μηχανές»)γίνονται ολοένα και πιο φιλικές, πιο αυτόνομες, ενώ παράλληλα παρουσιάζουν την τάση να μειώνουν το χρόνο που πρέπει να αφιερώσουμε για να αποκτούμε δεξιότητες χρήσης.
Το λογισμικό προσαρμόζεταιολοένα και περισσότερο στις απαιτήσειςαλλά και τις δυνατότητες του χρήστη, ανάλογα με την ηλικιακή ζώνη στην οποία ανήκει και κατά συνέπεια, αξιοποιεί τις καινοτόμες λύσεις που προσφέρει η εξέλιξη του υλικού.
Όλο και περισσότεροι μαθητές πλέον αποκτούν τον προσωπικό τους Μαθητικό Υπολογιστή για την ευκολότερη πρόσβαση στην ενημέρωση, την επικοινωνία αλλά κυρίως τη γνώση. Λόγω της τεράστιας ποσότητας διαθέσιμου διαδραστικού υλικού, τα μαθήματα μπορούν να γίνονται διαρκώς πιο αλληλεπιδραστικά, να παρακινούν και βοηθούν τους μαθητές να μαθαίνουν με το δικό τους ρυθμό.
Η συνεχής δημιουργία νέων διαδραστικών πολυμεσικών ψηφιακών βιβλίωνείναι μια σημαντική προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση. Στόχο έχει να εμπλουτίσει τη “φαρέτρα” του Εκπαιδευτικού, του Μαθητή αλλά και του Γονιού, ώστε να μετατραπεί η μάθηση σε μία δημιουργική, ευχάριστη, χρήσιμηκαι αποτελεσματικήδιαδικασία.
Η μεθοδολογία
Αρχικά, συζητάμε τις προτεινόμενες αλλαγές– προσαρμογές της μεθοδολογίας προκειμένου να προσδώσουμε υπεραξία στο εκπαιδευτικό υλικό. Μελετάμε τη σχετική διεθνή και ελληνική βιβλιογραφία.
Καταγράφουμε το σκοπό, τους στόχους και τις μέθοδους αξιολόγησης του έργου για τη διαρκή του προσαρμογή – βελτίωση. Αλλάζουμε τον εξοπλισμό της αίθουσαςώστε να εξυπηρετεί τις νέες ανάγκες και να προσαρμόζεται στις νέες απαιτήσεις της εκπαιδευτικής διαδικασίας, διευκολύνοντας την ανάπτυξη διαφορετικών μορφών επικοινωνίας και εργασίας μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικών. Η διάταξη είναι πλέον απολύτως ευμετάβλητη χάρη στον ασύρματο εξοπλισμό, τη φορητότητα των Μαθητικών Υπολογιστών, αλλά και τα ατομικά θρανίατων μαθητών, τα οποία μπορούν να ενώνονται μεταξύ τους σε ποικίλους σχηματισμούς εξυπηρετώντας διαφορετικούς εκπαιδευτικούς στόχους.
Θέτουμε τις αρχικές προδιαγραφέςτων νέων ψηφιακών διαδραστικών βιβλίωνκαι βοηθημάτων. Κάθε θεματική περιοχή διαθέτει κατάλληλο πολυμεσικό υλικό(ήχος, εικόνα, κίνηση, εννοιολογικοί χάρτες, συστήματα αυτο-αξιολόγησης) ώστε να δημιουργεί πολλαπλές αναπαραστάσειςστους μαθητές, ειδικά για τις δυσνόητες έννοιες. Η σύγχρονη αισθητικήείναι καθοριστικός παράγοντας ώστε οι εμπλεκόμενοι να γίνουν “θετικά κείμενοι” με τα σχολικά αναγνώσματα.
Οι εκπαιδευτικοί μαθαίνουν να επιλέγουν, να μεταλλάσσουν και να δημιουργούν εκπαιδευτικό υλικότο οποίο αποτελεί τη βάση των διαδραστικών βιβλίων. Εκπαιδεύονται παράλληλα, όχι μόνο στη χρήση αλλά και στην αξιοποίηση των ψηφιακών εργαλείων και των εφαρμογών του Διαδικτύου.
Η δημιουργία
Τα ψηφιοποιημένα βιβλία εμπλουτίζονται με πολυτροπικά κείμενα τα οποία χρησιμοποιούν συνδυασμό σημειωτικών τρόπων για τη μετάδοση μηνυμάτων.Η ποιότητα των φωτογραφιών, ο τύπος της γραμματοσειράς, το μέγεθος και η ποιότητα του video, ο τρόπος εμφάνισης, η επιλογή των σημείων πληροφόρησης είναι σημαντικοί παράγοντες. Συντελούν στην πολυτροπικότητα του κειμένου, η οποία, με τη σειρά της, οδηγεί στην εύκολη πρόσληψη εννοιών και στην απόλαυση του αναγνώστη.Στο τέλος κάθε ενότητας ενσωματώνονται συστήματα αυτο-αξιολόγησης με ερωτήσεις κλειστού τύπου που άμεσα αξιολογούν την προσπάθεια, με στόχο την όσο το δυνατόν καλύτερη εμπέδωση της ύλης.
Ενσωματώνονται διαδραστικά περιβάλλοντα ώστε οι μαθητές να μπορούν να δημιουργούν εκπαιδευτικό υλικό μέσα από διαθεματικές προσεγγίσεις, ως εναλλακτική μέθοδο κατανόησης εννοιών. Για παράδειγμα, στο μάθημα της Βιολογίας δίδεται πρόσβαση σε τρισδιάστατες εικόνες της ανθρώπινης καρδιάς. Ελέγχεται η γωνία θέασης ώστε να γίνει κατανοητή η κυκλοφορία του αίματος στις αρτηρίες. Αντίστοιχα, στα Μαθηματικά, ένα βίντεο καθοδηγεί τους μαθητές στη σταδιακή επίλυση ενός προβλήματος, ή στην ανακάλυψη των πλευρών ενός πολυγώνου και των τμημάτων από τα οποία αποτελείται ένα στερεό. Δοκιμάζουν, τα αποτελέσματα που προκύπτουν από αλλαγές των τιμών μιας συνάρτησης ή και τη συμπεριφορά ενός εγγεγραμμένου τριγώνου σε κάθε αλλαγή της ακτίνας του κύκλου… Οι μαθητές στις σελίδες του ψηφιακού τους βιβλίου, είναι πλέον σε θέση να ανακαλύπτουν τη γνώση μέσα από διαδραστικούς χάρτες και εικονικές επισκέψεις σε τοποθεσίες, μουσεία, αρχαιολογικούς χώρους και πόλεις.
Οι βασικές αρχές
Οι έξι αρχές που αξιοποιούμε και συνδέονται με αντίστοιχες ψηφιακές εφαρμογές, συνοψίζονται στα εξής:
Οργανώνω την εργασία μου, τη μελέτη μου ή και τις υποχρεώσεις μου, μέσω του ψηφιακού ημερολογίου και σημειωματαρίου.
Δημιουργώ, μέσω απλών εφαρμογών, ψηφιακό εκπαιδευτικό υλικό και πολυμεσικές παρουσιάσεις.
Αποκτώ γνώσεις για μια θεματική ενότητα, μέσω πολλαπλών αναπαραστάσεων και διαθεματικών προσεγγίσεων, που παρέχει ένα σύγχρονο διαδραστικό ψηφιακό βιβλίο.
«Γράφω» με το δάχτυλο, τη γραφίδα, το πληκτρολόγιο ή και τη φωνή μου.
Σχεδιάζω αξιοποιώντας με ευκολία πολυμεσικό υλικό.
Αξιολογώ τις γνώσεις μου μέσα από ένα ευχάριστο περιβάλλον, που δεν ασκεί κριτική στην κάθε μου προσπάθεια…
Διασκεδάζω μέσα από επιλεγμένες εφαρμογές ελεύθερου χρόνου και νοητικά παιχνίδια.
Συμπεράσματα
Κατά τη διαδικασία προσαρμογής στις νέες μεθοδολογίες, δύο χαρακτηριστικά διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο: Η συνεργασία των οικογενειών των μαθητών, οι οποίες είναι πολύ ενθουσιώδεις με την ιδέα, και η διάθεση των εκπαιδευτικών να αλλάξουν ριζικά τον “παραδοσιακό” ρόλο τους, να προσαρμόσουν τις διδακτικές μεθοδολογίες και να αξιοποιήσουν τα σύγχρονα “εργαλεία”.
«…Η μελέτη χωρίς επιθυμία κλειδώνει τη μνήμη και δεν συγκρατεί τίποτα από αυτά που δέχεται…». Με τις νέες αυτές προσεγγίσεις προσπαθούμε να δημιουργήσουμε την επιθυμία για μάθηση. Το διαδραστικό υλικό και το εύχρηστο λογισμικό που έχει στη διάθεσή του ο εκπαιδευτικός, εμπλουτίζει τα μαθήματά του, δημιουργεί πολλαπλές αναπαραστάσεις στους μαθητές με στόχο την κινητοποίησή τους.
Προκαλούμε το ενδιαφέρον των μαθητών, ώστε να καλλιεργήσουμε ικανότητες του 21ου αιώνα, ως αποτέλεσμα γνώσεων, δεξιοτήτων, στάσεων και αξιών. Στην προσπάθειά μας αυτή, εμπλέκουμε τους εκπαιδευτικούς στη δημιουργία υλικού. Στο νέο “οικοσύστημα” προσαρμόζουμε το εκπαιδευτικό μας υλικό το οποίο εμπλουτίζουμε και επιλέγουμε ψηφιακές εφαρμογές με στόχο τη δημιουργία, την κατανόηση, την ανάλυση, τη σύνθεση, την εφαρμογή των γνώσεων και την αξιολόγηση.
Η αποδοχή και η αξιοποίηση του έργου από του μαθητές, τους γονείς τους, αλλά και την εκπαιδευτική κοινότητα γενικότερα, ξεπερνούν τις αρχικές μας προσδοκίες. Το ζητούμενο είναι: αν η εμπειρία που αναπτύσουμε στο θέμα και με βάση την κλίμακα εφαρμογής, γινόμαστε και κατά πόσο, χρηστικοί στην εκπαιδευτική πρακτική…
Δυστυχώς ή ευτυχώς για κάποιους αρκετοί πλέον άνθρωποι έχουμε ταυτίσει τη ζωή μας με το κινητό μας τηλέφωνο. Χωρίς αυτό, αισθανόμαστε ανασφαλείς. Δεν θυμόμαστε αριθμούς τηλεφώνων, δεν μπορούμε να βρούμε διευθύνσεις, να φλερτάρουμε, να ενημερωθούμε. Θα έλεγε κανείς ότι έχει γίνει προέκταση του εγκεφάλου μας. Πότε αυτή η σχέση αρχίζει να γίνεται προβληματική αλλά και ανησυχητική για την υγεία μας; Καλεσμένοι στην εκπομπή Η ΖΩΗ ΜΟΥ, Η ΥΓΕΙΑ ΜΟΥμε τον Μιχάλη Κεφαλογιάννη συζητούν ένα φλέγον ζήτημα οι:
Απίστευτο! Ολοένα και μικραίνουμε… Ολοένα και λιγοστεύουν άνθρωποι με ειδικό βάρος, κρίση, ικανότητες, φως. …Οι άνθρωποι που «κουβαλάμε» και μας δίνουν αξία… Ολοένα «αλαφραίνουμε». …Στο τέλος θα μας πάρει ο άνεμος…
Για τον αγαπημένο Δάσκαλο …που έφυγε για το ταξίδι το μεγάλο… [Β.Ο. 27/07/2016]
[WIND: …Την λεπτή ισορροπία μεταξύ του ελέγχου και της προστασίας με τα όρια που πρέπει να τίθενται στα παιδιά καλούνται να βρουν οι γονείς και στο Διαδίκτυο, σύμφωνα με τον κ. Βασίλη Οικονόμου, υπεύθυνο Συστημάτων Πληροφορικής στα Εκπαιδευτήρια Δούκα. Όρια που δεν θα είναι υπερβολικά ώστε να μην καταπιέζουν τα παιδιά, αλλά θα τα κατευθύνουν και θα δείχνουν ενδιαφέρον, αναφέρει ο ίδιος στην συνέντευξη που παραχώρησε στο Kids@Safety, ενώ «αποκαλύπτει» γιατί το Internet και οι νέες τεχνολογίες προκαλούν… κόλλημα σε μικρούς και μεγάλους.
Γιατί το Internet είναι τόσο θελκτικό για τα παιδιά έναντι άλλων δραστηριοτήτων;
Τα παιδιά μας βρίσκονται μπροστά σε ένα κόσμο που θέλουν να εξερευνήσουν και αναζητούν συνεχώς τρόπους να το κάνουν. To Διαδίκτυο παρέχει ένα εύχρηστο εργαλείο με το οποίο πλοηγούνται αναζητώντας και ανακαλύπτουν χωρίς μεγάλη προσπάθεια πολλές προτάσεις για το ίδιο θέμα.
Μεγαλώνουν έχοντας πρόσβαση σε «εικονικούς χώρους» και σε «εικονικές κοινότητες», όπου παύουν να υφίστανται οι κοινωνικές και πολιτιστικές διαχωριστικές γραμμές του πραγματικού κόσμου, που τα παραδοσιακά μέσα επικοινωνίας αδυνατούν να ξεπεράσουν εύκολα. Η αμεσότητα της αμφίδρομης επικοινωνίας με ανθρώπους σε όλα τα μέρη του κόσμου, με κοινά ή και παρόμοια ενδιαφέροντα, είναι ένα σημαντικό στοιχείο προτίμησης. Η αίσθηση του πολίτη του κόσμου, που πληροφορείται και πληροφορεί, που ανταλλάσσει απόψεις μέσω ενός συμμετοχικού και λιγότερο ελεγχομένου δίαυλου επικοινωνίας, με δυνατότητα πρόσβασης σε αποκεντρωμένο μεγάλο όγκο πληροφοριών και επιλογής από αυτόν, παρέχει μοναδική αυτοπεπoίθηση στον «εξερευνητή».
Seattle & Redmond – WA USA – 27/4 μέχρι 4/5/2015, E2 – Global Educator Exchange. 10 ώρες πίσω στο χρόνο, σε σχέση με την Ελλάδα. Όλα τόσο διαφορετικά… Όταν ζεις κάτι που μόνο στις τηλεοράσεις έβλεπες μικρός (γιατί τώρα πού χρόνος για τέτοιες «πολυτέλειες»), όταν γίνεσαι μέλος μιας ομάδας που καθημερινά ψάχνει τρόπους να αλλάξει την εκπαίδευση (άλλοι με μικρές μετατοπίσεις και άλλοι με τεράστιες αλλαγές), όταν 270 άνθρωποι από όλες τις γωνιές του κόσμου «μαθαίνουν» να μιλούν την ίδια γλώσσα, όταν γνωρίζεις από κοντά και συζητάς με ανθρώπους που δημιούργησαν το λογισμικό που χρησιμοποιούμε χρόνια τώρα οι περισσότεροι, όταν επιλέγεσαι να είσαι σε μια ομάδα δεκατριών ανθρώπων (Fellows), που θα κρίνουν τις εργασίες των ανά τον κόσμο καινοτόμων εκπαιδευτικών, όταν μιλάς μέσω τηλεδιάσκεψης με τον εμπνευσμένο εκπαιδευτικό από την kakuma λέγοντάς σου ότι του έφτιαξες την ημέρα, …τότε σίγουρα είσαι μέλος ενός μεγάλου γεγονότος …
Σημαντικές εμπειρίες που δεν τις ζεις κάθε μέρα, όπως
Να γνωρίζεσαι με εκπαιδευτικούς από όλο τον κόσμο, μέσα σε ένα «μωσαϊκό» ιδεών και έργων με στόχο τον εκσυγχρονισμό και τη βελτίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας…
Να έχεις δίωρες συναντήσεις:
με την ομάδα ανάπτυξης του Office Mix και να συζητάς το project plan καθώς και τις παρατηρήσεις γύρω από το περιβάλλον και την βελτίωσή του…
με την ομάδα ανάπτυξης του SWAY και να συζητάς το μέλλον του λογισμικού και πώς αυτό μπορεί να γίνει χρήσιμο εκπαιδευτικό εργαλείο…
με την ομάδα ανάπτυξης και προώθησης του ΟneNote και να συζητάς την πορεία του προϊόντος και τις δυνατότητες που θα ήθελες να προσφέρει στους χρήστες του μαθητές και εκπαιδευτικούς…
Να συναντάς στο χώρο εργασίας τους τα υψηλόβαθμα στελέχη της ιεραρχίας της Microsoft (Σάτια Ναντέλα – Διευθύνων Σύμβουλος -Microsoft).
Να αξιολογείς τα παραγόμενα, κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας συνάντησης, έργα των ομάδων εργασίας με μέλη – εκπαιδευτικούς από όλες τις χώρες, με κατηγορίες κριτηρίων που αναφέρονται σε ολόκληρο το φάσμα της εκπαίδευσης και των ικανοτήτων των εκπαιδευτικών…
Να σου δίνεται η ευκαιρία να παρουσιάσεις τη δουλειά που γίνεται τόσα χρόνια τώρα στα Εκπαιδευτήρια Δούκα γύρω από την αξιοποίηση της τεχνολογίας στην εκπαιδευτική διαδικασία μπροστά σε σημαντικούς ανρθώπους στο χώρο της εκπαίδευσης αλλά και της τεχνολογίας.
Να ξεναγείσαι με άκρα εμπιστευτικότητα στο «έξυπνο σπίτι του μέλλοντος» της Microsoft, όπου πραγματικά οι τεχνολογικές λύσεις διευκόλυνσης της καθημερινότητας σου «κόβει την ανάσα» και σε κάνει να πιστεύεις ότι έκανες καλά που επέλεξες να ασχολείσαι με την τεχνολογία…
Να επισκέφτεσαι τις δύο πραγματικές πολιτείες εργασίας και προώθησης της τεχνολογίας, των ατελείωτων χώρων που η Microsoft έχει δημιουργήσει στο Redmont…
Να τριγυρνάς στον λίγο ελεύθερο χρόνο σου στην πόλη του Seattle όπου συνυπάρχουν αρμονικά ουρανοξύστες και εκπληκτικές μονοκατοικίες δίπλα στη λίμνη…
Να παρακολουθείς την «μοναδική» έκθεση για την εκπαίδευση και την τεχνολογία του KENT σε ένα κατάμεστο γήπεδο, φτιαγμένη από μαθητές και τους καθηγητές τους
…Ευχαριστώ όλους όσοι με πίστεψαν και στήριξαν την παρoυσία μου στη παγκόσμια αυτή συνάντηση. Στη συνάντηση των «Ηνωμένων Εθνών» της εκπαίδευσης…
12/3/2015 πρωί, Νάουσα, Δημοτικό Σχολείο… εκεί, στην τάξη του φίλου μου του Γιάννη, που με χαρά μου παραχώρησε για ένα μάθημα το διδακτικό του χρόνο.
[… – Με ησυχία, χωρίς να μας ακούσουν οι άλλοι, ας αλλάξουμε τη θέση των θρανίων, τη διάταξη της τάξης, παιδιά. Ας τα βάλουμε έτσι ώστε να μπορούμε να καθίσουμε τέσσερεις γύρω-γύρω, να βλέπει ο ένας τον άλλο, να μπορούμε να συνεννοηθούμε χωρίς να φωνάζουμε, με νοήματα αν χρειαστεί… να συνεργαζόμαστε.
– Μα έτσι ο πίνακας δεν είναι μπροστά στα μάτια μας, κύριε Βασίλη, πώς θα βλέπουμε;
– Εντάξει, ίσως χρειαστεί να στρίψουμε λίγο το κεφάλι μας δεξιά-αριστερά. Αν χρειαστεί…
…
– Ωραία. Τώρα ας περιγράψετε με τον καλύτερο τρόπο το σχολείο σας. Εδώ, το χώρο που ζείτε ένα μεγάλο μέρος της ημέρας σας… Με ήχους, με εικόνες, με όμορφα γράμματα, λέξεις, προτάσεις, με κίνηση… Έτσι ώστε να δείξω όταν γυρίσω, το χώρο που «εργάζεστε» και μαθαίνετε συνάμα, στα παιδιά του δικού μας σχολείου. Να καταλάβουν πόσο όμορφα είναι, εδώ, κάτω από το χιονισμένο βουνό, αντικρίζοντας τις κόκκινες στέγες τον σπιτιών της πόλης από το παράθυρο της τάξης σας.
– Μα πώς θα γίνει αυτό κύριε; Δεν έχουμε φωτογραφική μηχανή για τις φωτογραφίες, δεν έχουμε ψαλίδι, κόλα, χαρτόνι, μαρκαδόρους… Και ο ήχος; Πώς θα ηχογραφήσουμε τις φωνές μας; Αφήστε που το έχουμε κάνει αυτό, τουλάχιστον τρείς φορές μέχρι τώρα, και στις προηγούμενες τάξεις…
– Να τι θα κάνουμε λοιπόν… Θα μοιραστούμε αυτές τις συσκευές (tablets). Τα έχουν όλα αυτά που ζητήσατε πριν. Θα μοιραστείτε όμως και ρόλους. Ο φωτογράφος με το σταθερό χέρι, ο συγγραφέας που γράφει όμορφα κείμενα, ο επιμελητής που θα φροντίσει για την
ορθογραφία των κειμένων και την τελική εμφάνιση του βιβλίου, ο παρουσιαστής που τα καταφέρνει καλά με τον προφορικό λόγο… Όλες οι ομάδες θα βγείτε έξω από την τάξη, θα βρείτε χώρους… τις καλύτερες γωνιές του σχολείου. Θα συγκεντρώσετε το υλικό σας και όταν επιστρέψετε θα φτιάξουμε εδώ, μαζί, το μικρό μας
ψηφιακό πολυμεσικό βιβλίο… Τι είναι «πολυμεσικό» άραγε;
– Αυτό που έχει πολλά μέσα κύριε, εύκολη απάντηση.. (Απαντά αμέσως ο Κωνσταντίνος μειδιώντας)
– Αυτό στο οποίο ο αναγνώστης δεν διαβάζει απλά ένα κείμενο με μαύρα γράμματα, αλλά βλέπει φωτογραφίες, εικόνες, σχέδια, video… ακούει ήχους, τραγούδια,
φωνές… (Συμπληρώνει ο Θωμάς με τη βοήθεια της Στεφανίας)
– Ωραία ας ξεκινήσουμε λοιπόν παιδιά. Σε δέκα λεπτά θα πρέπει να επιστρέψετε. Προσοχή στις σκάλες… ]
Αυτή ήταν η μικρή εισαγωγή – αφόρμηση, για μια απλή – αρχική δραστηριότητα που αξιοποιεί ένα μέρος από τη λειτουργικότητα και τις δυνατότητες μιας σύγχρονης ψηφιακής συσκευής.
Έτσι απλά, με στόχο τη δημιουργία ομάδων, την απόδοση ρόλων και την αυτορρύθμιση μέσα από αυτή τη διαδικασία, την παραγωγή λόγου, τη δημιουργία
αλλά κυρίως τη σύνθεση πολυμεσικού υλικού, τη «συγγραφή» τελικά ενός πολυτροπικού κειμένου και την παρουσίαση του έργου κάθε ομάδας στην ολομέλεια.
Μια διαφορετική προσέγγιση που μας οδήγησε στο πρώτο τυπικό διάλειμμα μετά από δυόμιση (και παραπάνω) ώρες, …χωρίς να καταλάβουμε πότε πέρασε τόση ώρα.
Τρεις μέρες τώρα (αλλά πιστεύω και για πολύ ακόμα), έχω στο μυαλό μου τα φωτισμένα πρόσωπα των (αρκετά «δουλεμένων») μαθητών.
Τα αστραφτερά μάτια τους όταν ανακάλυπταν τον τρόπο που γυρίζει η εικόνα πάνω στο βιβλίο μέχρι να βρει τη θέση της, τον τρόπο που άλλαζαν το μέγεθος, το είδος και το χρώμα των γραμμάτων, τον τρόπο με τον οποίο ανεμείγνυαν χρώματα για το καλύτερο φόντο του εξωφύλλου του βιβλίου τους.
Τα γελάκια (από ντροπή) όταν άκουγαν τη φωνή τους (που πριν από λίγο είχαν ηχογραφήσει) να παρουσιάζει γωνιές του σχολείου τους.
Τον τρόπο με τον οποίο συνεργάστηκαν, αντάλλαξαν ιδέες και νεοαποκτηθείσα «τεχνογνωσία».
Την αγάπη με την οποία παραχωρούσαν ο ένας στον άλλο τη συσκευή, στην προσπάθεια να βελτιώσουν όσο το δυνατόν την εργασία τους.
Την ικανοποίηση που ένιωθαν, στη μικρή αλλά ουσιαστική επιβράβευση του «κόπου» τους…
Ευχαριστώ Ιωάννα, Ολίνα, Ελένη, Ντανιέλα, Ιωάννα, Στεφανία, Κατερίνα, Γιώργο, Κωνσταντίνε, Λουκά, Αλέξανδρε, Νίκο, Θωμά, Θοδωρή, Κωνσταντίνε, Θοδωρή, Θωμά, για τον τρόπο που με δεχτήκατε, που ανταποκριθήκατε, που με κάνατε να αισθάνομαι ότι προσέφερα κάτι… Ευχαριστώ Γιάννη, για την απλόχερη προσφορά του υλικού σου στην εκπαιδευτική κοινότητα. Ευχαριστώ Γιάννη Σουδία που μου έδωσες την ευκαιρία να γνωρίσω τα υπέροχα παιδιά – μαθητές σου.
Να έτσι, με μικρά βήματα, με μικρές παρεμβάσεις και συνέργειες, …ίσως να αλλάζουν τα πράγματα…
Αλήθεια, πώς αισθάνεται κάποιος, όταν βλέπει το παιδί του να μιλά με αγάπη και πάθος για κάτι που μπήκε στη δική του ζωή και καθόρισε την πορεία του, πολλά – πολλά χρόνια πριν; Ναι, «ο κώδικας βρίσκεται παντού», πίσω από τις περισσότρες πτυχές της σύγχρονης ζωής μας. Ναι, «ο κώδικας είναι ελευθερία». Ναι, «ο κώδικας είναι τρόπος να σκέφτεσαι». Ναι, «ο κώδικας είναι δημιουργία χωρίς όρια». Ναι, «όλοι μπορούν να προγραμματίσουν».
Σ’ ευχαριστώ μικρέ μου γιε που μεγάλωσες. Σ΄ευχαριστώ που έμαθες να ονειρεύεσαι… Και ελπίζω… Γιατί όταν μπορέσεις να ονειρευτείς κάτι …θα μπορέσεις να το χτίσεις…
«Επικαλούμαι τη συνδυαστική σκέψη σας (μια απο τις δεξιότητες που καλλιεργούνται και με την συγγραφή κώδικα), για να απαντήσετε στην «επικίνδυνη» για μένα ερώτηση: τι είναι αυτό που θα άλλαζε ένας άνθρωπος 50 ετών (περίπου) αν ξαναζούσε από την αρχή. Ένας άνθρωπος που έχει γράψει (και συνεχίζει να γράφει) αρκετές γραμμές κώδικα εμπορικού – λογιστικού – διαχειριστικού αλλά και εκπαιδευτικού λογισμικού για τουλάχιστον 27 χρόνια»… Αυτή ήταν η μικρή εισαγωγή – ερώτηση προς τους μαθητές που συμμετείχαν στην τελετή λήξης της παγκόσμιας εβδομάδας του κώδικα, που οργάνωσε η Microsoft.Ένας μαθητής σήκωσε το χέρι του και απάντησε: «Θα ξεκινούσατε κύριε να γράφετε κώδικα από μικρότερη ηλικία». Ναι …αυτό είναι.Πόσο δίκιο είχε…
Αναρωτιέμαι, πόσα έχει να «κερδίσει» ο μικρός μαθητής που ξεκινά τη συγγραφή κώδικα από τα 8-10 του χρόνια. Κάποιος που ξεκινά εξερευνώντας και… ανακαλύπτοντας την έννοια της μεταβλητής μέσα από διαδοχικές αλλαγές μεγέθους της πλευράς απλών σχημάτων, γνωστά σε εκείνον. Πόσα είναι αυτά που κερδίζει όταν ανακαλύπτει την έννοια της δομής της επανάληψης, επειδή τη χρειάζεται για να μην γράφει άσκοπα εντολές που επαναλαμβάνονται… Κι όταν καταλάβει τη χρήση αλλά και τη χρησιμότητα της, να ανακαλύπτει ότι ο κύκλος μπορεί να σχεδιαστεί από ένα «avatar» που κινείται βήμα-βήμα και αφήνει πίσω του ίχνος, στρίβοντας μάθε φορά «κάποιες» μοίρες… Όταν δε, ανακαλύψει (μέσα από τη διαδικασία δοκιμής και λάθους), πόσα είναι τα βήματα και πόσες οι μοίρες της στροφής, δημιουργεί με τρεις γραμμές κώδικα όποιου μεγέθους κύκλο θελήσει…
Ως αναλυτής – προγραμματιστής Ηλεκτρονικών Υπολογιστών όλα αυτά τα χρόνια, μπορώ να ισχυριστώ ότι οι ασχολούμενοι στο πεδίο αυτό «κερδίζουν» …
Στον τρόπο σκέψης και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων:
Στη διαδικασία ταξινόμισης των γεγονότων με βάση πολλαπλά κριτήρια (χρόνος, χαρακτηριστικά, ιδιότητες, αντιδράσεις, κ.λπ.).
Στην ανάλυση («τεμαχίζοντας»), δυσεπίλυτων προβλημάτων σε μικρότερα, για την ευκολότερη επίλυσή τους.
Στη σύνθεση των μικρών εύκολων λύσεων και στη προσσπαθεια επίλυσης μιας μεγαλύτερης …πολυπλοκότερης.
Στη προσπάθεια να μη σταματούν στην ευκολότερη άποψη, αλλά να επιχειρούν τη βελτίωση όσο το δυνατόν της αρχικής πρότασης.
Στην επαναχρησιμοποίηση του παραγόμενου υλικού (αρχικών διαδικασίων για την περίσταση), που δημιουργεί γνώση χρήσιμη, αποτελώντας πολύτιμο αρωγό στην ολοκλήρωση μεγάλων έργων.
Στις γνώσεις:
Ανάλογα με την εφαρμογή με την οποία καταπιάνονται κάθε φορά μαθαίνουν μέσω εμπειριών: Λογιστική, Εφαρμοσμένα Μαθηματικά, Γεωμετρία, Φυσική, Χημεία, Ιστορία, μηχανισμούς της γλώσσας, Γεωγραφία, κ.λπ.
Χρησιμοποιούν σε βάθος λειτουργίες «εργαλείων» δημιουργίας, μετατροπής και βελτίωσης ψηφιακού πολυμεσικού υλικού.
Στα συναισθήματα:
Βλέπουν χαρούμενα πρόσωπα εργαζομένων, που κερδίζουν χρόνο με αυτοματισμούς επαναλαμβανόμενων «βαρετών» διαδικασιών.
Βλέπουν «φωτισμένα» πρόσωπα μαθητών να μαθαίνουν μέσα από διαδραστικά, πολυτροπικά, ευχάριστα ψηφιακά βιβλία.
Χαίρονται τελικά για τον τροπο με τον οποίο μαθαίνουν να τιθασεύουν τις μηχανές, να τους δίνουν ζωή και να τις θέτουν στην υπηρεσία των εργασιών…
Ενδεικτικά κάποια αποτελέσματα ερευνών (περιφέρεια Broward – ΗΠΑ) για μαθητές που εμπλέκονται σε προγραμματιστικά περιβάλοντα και τη διαδικασία προγραμματισμού, ανέφερουν υψηλά επίπεδα επινοητικότητας. Οι μαθητές με βάση την έρευνα έχουν σημαντικά υψηλότερες βαθμολογίες στις εξετάσεις κατανόησης ανάγνωσης. Σημείωσαν δε, σημαντικά υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας στις εξετάσεις της Πολιτείας της Φλόριντα για τα Μαθηματικά, την Επιστήμη και την Αγγλική γλώσσα.
Ενδιαφέρον άρθρο στη New York Times, το οποίο δεν μπορεί να μείνει ασχολίαστο…
Επειδή, πραγματικά, αρεσκόμεθα στην εκ του ασφαλούς κριτική των πάντων και στην έκφραση «τσιτάτων» που κυρίως ξεκινούν από την επιδερμίδα και προς τα έξω, έχω να πω τα εξής (και για το άρθρο και για τους κομιστές του…).
Όταν σου δοθεί η ευκαιρία να εμβαθύνεις σε κάτι, να πονέσεις γι΄αυτό, να …»ματώσεις»…, πολύ λίγα πράγματα μπορούν να σου στερήσουν τα επιχειρήματα που τεκμηριώνουν τις αγαθές προθέσεις του αγώνα σου…
Ο αρθρογράφος Nick Bilton έχει «δώσει μάχες» για την διείσδυση της τεχνολογίας … και είμαι πεπεισμένος ότι η οπτική του δεν είναι απολύτως αρνητική, όσο τουλάχιστον εκφράζονται από τις (χωρίς πηγές) αναδημοσιεύσεις του (π.χ. Koolnews).
Πάντα έλεγα (και όσο μεγαλώνω το πιστεύω ολοένα και περισσότερο), ότι η κουλτούρα «οικοδομείται» με περιορισμούς. Τα όρια είναι κάτι που τα (μικρά κυρίως – αλλά όχι μόνο) παιδιά αποζητούν με κάθε τρόπο. Κι όταν γίνουν δυνατά στον μικρό χώρο τους… τότε είναι έτοιμα (και κυρίως ωριμότερα) να τον διερυρύνουν, με λιγότερο κόστος για τα ίδια και τους γύρω τους. Πάντα έχω στο νου μου ότι ηπειθαρχία μαθαίνεται …δεν επιβάλλεται… Πάντα έχω στο νου μου τον «αόρατο γονιό«…
Η ισορροπία είναι η απάντηση στον οποιονδήποτε πιστεύει ότι το ένα μέτρο είναι καλύτερο από το άλλο… «Μέτρον Άριστον»*(Κλεόβουλος – 6ος αι. π.χ.) είναι και η συμβολή μου στην εκκίνηση ενός τέτοιου διαλόγου…
Αυτό οφείλουμε να κάνουμε για τα παιδιά μας, αυτό έκανε και o Steven Paul Jobs ως πατέρας, αφήνοντας πίσω του οποιαδήποτε επαγγελματική διαστροφή… Δεν σταματά να διδάσκει αξίες ο άνθρωπος και μετά το θάνατό του… για ορισμένους «όψιμους» σχολιαστές των κατά καιρούς λεγόμενών του…
Και κάτι ακόμα που έχω πολλές φορές σκεφτεί και πει… Δεν είναι μοναδική ευκαιρία τα παιδιά να μάθουν τα όρια αυτά, την ένταση, τη συχνότητα αλλά και τον χρήσιμο τρόπο αξιοποίησης της τεχνολογίας, σε ένα γνώριμο περιβάλλον από ειδικούς; Και γιατί όχι στο σχολείο τους, σε ένα ασφαλές και δομημένο περιβάλλον, που συνεργάζεται άψογα και με τους γονείς;
Και κάτι τελευταίο για αποφώνηση… Εμείς αξιοποιούμε την τεχνολογία εμπλουτίζοντας την εκπαιδευτική μας διαδικασία με εικόνες, πολυτροπικά κείμενα, πολλαπλές αναπαραστάσεις και διερευνητικές πρακτικές… με στόχο τον πειραματισμό, την ανακαλυπτική διάθεση, την ομαδοσυνεργατική και διαθεματική προσέγγιση … και την κατανόηση. Δεν πρέπει και δεν αφήνουμε τα παιδιά έτσι, χωρίς δεύτερη σκέψη, παθητικούς δέκτες στις «ορέξεις» του οποιουδήποτε τηλεοπτικού προγράμματος, ή και στους αμφιβόλου ποιότητας κατασκευαστές «ψηφιακών παιχνιδιών» … μέσα και έξω από τα εισαγωγικά…
Ας αφήσουμε το μεγάλο έργο υποδομών που γίνεται στην κατεύθυνση αυτή, να αποδείξει του λόγου το αληθές…
[ΒΟ 2014]
*Η φράση ανάγεται στην αρχαιότητα και πρωτοδιατυπώθηκε από τον Κλεόβουλο τον Λίνδιο ως «μέτρον άριστον», που σημαίνει ότι το καλύτερο είναι να αποφεύγουμε τις ακρότητες και να τηρούμε το μέτρο σε κάθε έκφανση του δημοσίου και ιδιωτικού μας βίου. Ωστόσο, στο πέρασμα των αιώνων προστέθηκε το «παν» μπροστά στη φράση και μάλιστα χρησιμοποιήθηκε από λόγιους της Βυζαντινής περιόδου ως «παν μέτρον άριστον». Βέβαια, λέγοντας «παν μέτρον άριστον», δηλαδή «κάθε μέτρο είναι το άριστο», ομολογουμένως προκαλείται νοηματική ασάφεια, σε σημείο που να θεωρείται λανθασμένο. Η σωστή έκφραση, η οποία και αποδίδει το ακριβές νόημα της αποφυγής των άκρων, είναι όντως το «μέτρον άριστον». Επιπλέον στοιχεία για τη φράση: http://psifiakesergasies.wordpress.com/2013/09/28/metron/
…κι όλα γύρω αλλάζουν, όταν ο ήλιος θαμπώνει,
…για τους περισσότερους…,
όχι για σένα που συνεχίζεις…
…που συνεχίζεις να δείχνεις πόσο δυνατός μπορείς να γίνεσαι όταν χρειάζεται,
…που συνεχίζεις ν’ αγωνίζεσαι,
…που συνεχίζεις να προσφέρεις…
Αλλάζει το φως του… μα δεν σβήνει…
μένει εκεί… να θυμίζει ότι όλα είναι δυνατά αρκεί να το θελήσεις πολύ…
…Δεν έφυγες φίλε.
Έχω ακούσματα…, έχω τα λόγια σου…, σε διαβάζω…
Έτσι όπως πάντα…, από μακριά.
Και κάποια στιγμή, …εκεί κάτω από τις πολεμίστρες, θα τα ξαναπούμε…
…Φεύγει κάποιος όταν σταματάμε να τον σκεφτόμαστε…
Υπάρχει μια αρχή με την οποία συμπορεύομαι όλα αυτά τα χρόνια: Να προσαρμόζομαι σε οποιαδήποτε κατάσταση και συνθήκη. Να συμβιβάζομαι με τα δεδομένα που κάθε φορά βρίσκω …ή μου δίδονται. Να χτίζω μ’ αυτά …πάνω σ’ αυτά. Να παίρνω από αυτά ότι καλύτερο έχουν να μου δώσουν, να τα εμπλουτίζω …να τα εξαντλώ. Βλέποντας μέσα από το πρίσμα της «τεχνολογίας στην εκπαίδευση» αρκετά χρόνια τώρα, θα μπορούσα να πω ότι για την εκπαίδευση αυτό είναι ένα από τα ζητούμενα…
Ας κοιτάξουμε το πρίσμα από άλλο σημείο. Ας δούμε για λίγο από την άλλη πλευρά των πραγμάτων. Ας αναθεωρήσουμε την παραπάνω σκέψη, που με τα χρόνια έγινε (καλώς ή κακώς) αρχή. Στην εκπαίδευση άλλωστε δεν χωρούν μικρές μετατοπίσεις…
Ας κάνουμε μια «υπόθεση εργασίας» στις γραμμές που ακολουθούν…
Φωτογραφίες από μια μοναδική εμπειρία κατά τη διάρκεια των πέντε (5) ημερών στη Βαρκελώνη, όπου ο πρωθυπουργός της Καταλονίας που φιλοξένησε το γεγονός, χαρακτήρισε ως: «…εκδήλωση τωνΗνωμένων Εθνών της εκπαίδευσης…»
Όλα ξεκίνησαν πριν από μισό περίπου χρόνο, όταν 22.000 εκαιδευτικοί απ’ όλο τον κόσμο κατέθεταν στο διαγωνισμό τις καινοτόμες δραστηριότητές που σχεδιάζουν και αναπτύσσουν καθημερινά στις αίθουσες διδασκαλίας ή και έξω από αυτές, για και με τους μαθητές τους. Οι δραστηριότητες αυτές διαγωνίστηκαν σε εθνικό αρχικά επίπεδο και τελικά οι 230 προκριθέντες εκπαιδευτικοί συγκεντρωθήκαμε στο Global forum στη Βαρκελώνη. Εκεί εκτέθηκαν οι εργασίες με στόχο την ανταλλαγή καλών πρακτικών, εμπειριών και τεχνογνωσίας. Η εμπειρία του να δημιουργήσουμε ομάδες, με μέλη από κάθε μήκος και πλάτος του πλανήτη, να επικοινωννήσουμε και να συνεργαστούμε για την εκπόνηση εργασιών πάνω σε ένα θέμα, ήταν εκπληκτική. Υψηλόβαθμα στελέχη τη Microsoft μας κάλεσαν να μιλήσουμε για το εγχείρημα των επτά (7) τελευταίων ετών με την καθολική εισαγωγή και αξιοποίηση της μεθοδολογίας 1:1 Computing στην εκπαιδευτική διαδικασία. Είμασταν ένας από του πέντε Εκπαιδευτικούς Οργανισμούς στον κόσμο και μοναδικός από την Ελλάδα που παρουσιάσαμε σε 500 περίπου επικεφαλείς σχολείων ανά τον κόσμο, τις προτάσεις μας για την καινοτομία στην εκπαίδευση. Μας δώθηκε η ευκαιρία να παρουσιάσουμε επίσης, το Desktop For Student (DfS), τη διαχειριστική εφαρμογή (ψηφιακό περιβάλλον εργασίας μαθητών, εκπαιδευτικών, γονέων) και μέρος του διαδραστικού εκπαιδευτικού υλικού που αναπτύξαμε για να στηρίξει την πρώιμη για πολλούς εκκίνηση του έργου μας σε παγκόσμιο επίεδο, με στόχο την ανάπτυξη ικανοτήτων του 21ου αιώνα, ως αποτέλεσμα γνώσεων, δεξιοτήτων, στάσεων και αξιών, στους μαθητές μας.
Ευχαριστώ τους «Συνεργάτες στη Μάθηση» απ’ όλο τον κόσμο, επισημαίνοντας μοναδικές λέξεις/φράσεις που ακούστηκαν πολύ τις μέρες αυτές:
Τις περισσότερες φορές όντας έξω από τα γεγονότα …δεν αισθάνεσαι ιδιαίτερα πράγματα. Ακόμη περισσότερο στέκεσαι κριτικά απέναντί τους. …Και ξαφνικά κάτι γίνεται …μπαίνεις μέσα σ’ αυτά. Γίνεσαι μέλος ενεργό, τα επηρεάζεις και επηρεάζεσαι …αλλάζεις. Σκέφτεσαι διαφορετικά. Αισθάνεσαι δικαιωμένος; Αυτό είναι; Αναρωτιέσαι… Αυτή τη φορά εντονότερα. Τι αξίζει περισσότερο; Το ταξίδι… ή ο προορισμός. Ακόμα βαθύτερα… Ποιός είναι ο προορισμός; Ποιό είναι το ταξίδι; Ακόμα βαθύτερα… Πόσο χρήσιμος είσαι στην οποιαδήποτε διαδρομή; Πόσο ευχάριστη την κάνεις …για τους άλλους, …για σένα;
Και ξαφνικά μια ομάδα ανθρώπων μπροστά στην ανώτατη αρχή. Ανθρώπων από διαφορετικές κατευθύνσεις με διαφορετικές προσλαμβάνουσες, ευκαιρίες, θέσεις, …που συγκλίνουν κάπου. Ανθρώπων που προσπαθούν να αλλάξουν…, πράγματα, συνειδήσεις, κουλτούρα, προσωπικές αντιθέσεις, …οι ίδιοι… Άραγε, αλλάζουν τη σκέψη για τα πράγματα …τα γεγονότα;
Αφορμή για το μικρό κείμενο που ακολουθεί, αποτέλεσε ένα e-mail που έλαβα (@haikalis), το οποίο περιείχε μια μόνο εικόνα. …Μια εικόνα χίλιες λέξεις; Δεν ξέρω… Στην εικόνα αυτή τίθεται ένα σημαντικό (κατά τη γνώμη μου)ερώτημα, για όσους πιστεύουν στην αξιοποίηση της τεχνολογίας στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ερώτημα που θέτει τη βάση για γόνιμο προβληματισμό: «Τι θέλουμε να κάνουν τα παιδιά μας με την Τεχνολογία;»Οι απαντήσεις ταξινομήθηκαν στο πίνακα που ακολουθεί (προσθέτοντας κάποια στοιχεία που σκέφτομαι για το θέμα):
Ακόμα και χωρίς τους τίτλους (Λάθος/Σωστό) των δύο στηλών, η απάντηση για την κατεύθυνση που πρέπει να οδηγήσουμε τις προσπάθειές μας μοιάζει προφανής. …Πάντα πίστευα και πιστεύω συμφωνώντας εν μέρει, ότι: «η τεχνολογία είναι «εργαλείο» και όχι μαθησιακό αντικείμενο με την στενή έννοια…». Υπάρχει η λογική που αναφέρει ότι και η ουσιαστική χρήση – αξιοποίηση των εργαλείων στον κατάλληλο χρόνο, δημιουργεί σημαντική υπεραξία στη γνώση και τις δεξιότητες. Μήπως τελικά ο δημιουργικός συνδυασμός όλων όσων καταγράφονται στο πίνακα, είναι αυτός που θα φανεί χρήσιμος για τα παιδιά μας; Μήπως πολλά από τα παραπάνω …και ακόμη περισσότερα, είναι πολύτιμα εφόδια για τον πολίτη του κόσμου που θέλουμε να προετοιμάζουμε;
Κάποτε διάβασα μια ενδιαφέρουσα άποψη για το mentoring και την καταθέτω: «…κάνω την εμπειρία μου σκαλοπάτι για ν’ ανέβεις εσύ λίγο πιο εύκολα, λίγο πιο ψηλά. Ας μην ξανά-ανακαλύψουμε τον τροχό, αν δεν υπάρχει λόγος»…
«Ο Μαθητικός Υπολογιστής και η μεθοδολογία 1:1 (ένας μαθητής με ένα προσωπικό υπολογιστή), εισήχθη στην εκπαιδευτική διαδικασία όχι μόνο για να την προσαρμόσει στις σύγχρονες απαιτήσεις, αλλά – γιατί όχι; – και για να αλλάξει κάποιες προσεγγίσεις, ‘εμπλέκοντας’ δημιουργικά όσο το δυνατόν περισσότερες από τις γνωστές μεθοδολογίες μάθησης. Έτσι, με την αξιοποίησή τους μεταβαίνουμε από αυστηρά δασκαλοκεντρικά μοντέλα, σε πιο ομαδοσυνεργατικά σχήματα. Τελικά πετυχαίνουμε ένα σχολείο δημιουργικό, ευχάριστο, χαρούμενο και αποτελεσματικό για τους μαθητές όλων των βαθμίδων μας«, τονίζει ο… (συνέχεια στοEMEA.gr)
Κάτι τέτοιες στιγμές… όπως οι σημερινές, που «έζησα» στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Έρευνας και Εκπαίδευσης ΓΑΙΑ, είναι που επιβεβαιώνουν ότι αξίζει η προσπάθεια που άρχισε αρκετά χρόνια πριν για την όχι απλά εισαγωγή, αλλά και αξιοποίηση της τεχνολογίας στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Κι αυτό για πολλούς λόγους:
Πρώτα, γιατί διαπίστωσα για μια ακόμη φορά ότι: υπάρχουν «εργαλεία», υπάρχει υλικό, υπάρχουν γνώσεις, υπάρχουν καινοτόμες ιδέες, υπάρχει όρεξη, υπάρχει μεράκι από πολλούς. …Κι ολοένα ο αριθμός αυτός μεγαλώνει.
Μετά, γιατί μας δόθηκε η ευκαιρία να μεταφέρουμε το κλίμα, που δημιούργησε η δυναμική των ομάδων των μαθητών που συμμετείχαν στις δραστηριότητες του έργου «από το μέρος …στο όλον», στους παρευρισκόμενους στην αίθουσα, σε μια καλά οργανωμένη εκδήλωση …αυτή των Πρωτοπόρων Δασκάλων…
Έτσι δεν γίνεται πάντα; Ξεκινούν λίγοι, γίνονται περισσότεροι και τελικά να… …ένα όμορφο «όλον»… Σαν μεταδοτική «ασθένεια» κι αυτό. Μελετάς, γνωρίζεις κόσμο που έχει το μικρόβιο, δουλεύεις μαζί τους, έστω και διαδικτυακά (τις περισσότερες φορές εκτός ωραρίου βασικής απασχόλησης), …κολλάς κι εσύ…
Σήμερα είχα την ευκαιρία να γνωρίσω αρκετούς από αυτούς που έχουν «κολλήσει» το μικρόβιο της καινοτομίας στην εκπαιδευτική διαδικασία. Τον Γρηγόρη Ζερβό, τον Γιάννη Σουδία, τον Πέτρο
Μιχαηλίδη, την Ευπραξία Τριαντάφυλλου, τον Κυριάκο Περιμένη, τη Δήμητρα Σταματίου, την Ευτυχία Σπελέτα, τη Χαρά Κουτόβα, την Ελένη Μουρατίδου. Τους ευχαριστώ (…και πολλούς άλλους), επαναλαμβάνοντας για μια ακόμη φορά ότι μαθαίνω πάντα και από όλους…
…Άλλωστε ποτέ δεν πίστεψα σε μικρές μετατοπίσεις προς τη νέα γνώση, αλλά στον επαναπροσδιορισμό και την αλλαγή των θέσεων… Ποτέ δεν ξέχασα ότι από τους ανθρώπους δεν λείπει η δύναμη. Η θέληση λείπει…
Εστιάζω στη χιουμοριστική διάσταση του υστερόγραφου της:
[…»ΥΓ. Στα συνέδρια που περιλαμβάνουν την λέξη «καινοτομία» μαζεύονται διαφόρων ειδών άνθρωποι. Άνθρωποι της αγοράς που αδημονούν να εισάγουν την καινοτομία για να αποκομίσουν κέρδη, άνθρωποι της εκπαίδευσης που αδημονούν να προκαλέσουν τους μαθητές τους με την τελευταία λέξη της εκπαιδευτικής τεχνολογίας. Μπροστά μου κάθονταν δύο εκπαιδευτικοί με λαπτοπ. Κατά τη διάρκεια του συνεδρίου, πρέπει να μέτρησα 10 εφαρμογές που χρησιμοποίησαν. Εφτιαχναν παρουσιάσεις, μπλογκάριζαν, έστελναν tweets, ενημέρωναν excel. Φανταζόμουν τον εγκέφαλό τους να ανάβει σαν πολυέλαιος όσο το συνέδριο προχωρούσε. Ατυχώς προδόθηκαν από τις μπαταρίες τους, κι έκλεισαν τα λαπτοπ με μεγάλη απογοήτευση. Κατευθείαν μεταφέρθηκαν στα smartphones τους και συνέχισαν από κει. Καμένοι; κι όμως τέτοιους χρειαζόμαστε για να μας βγάζουν από την αδράνεια… Από την άλλη κάποιοι ομιλητές χρειάζονταν βοήθεια για να ανοίξουν την παρουσίασή τους. Σε συνέδριο για την καινοτομία…«…]
Τερέζα ευχαριστώ για τη διάθεση, τα καλά λόγια και τη διάσταση που έδωσες σε κάποιες στιγμές καθημερινότητας…
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά, ή τι χρειαζόμαστε (ως μαθητές, εκπαιδευτικοί, γονείς), για την ομαλή εισαγωγή και αξιοποίηση τελικά της τεχνολογίας στην εκπαιδευτική διαδικασία; Είναι εύκολο να περάσουμε από το κείμενο, τον ήχο και την εικόνα, …στην κίνηση; Ποιος είναι ο ρόλος των αισθήσεων στην εκπαιδευτική διαδικασία; Η απάντηση αρχίζει να διαμορφώνεται κάνοντας δύο βασικές παραδοχές:
Οι συσκευές (υπολογιστικές «μηχανές»), γίνονται ολοένα πιο φιλικές και αυτόνομες, με τάση να μειώνεται ο χρόνος που πρέπει να αφιερώσουμε για να αποκτήσουμε δεξιότητες χρήσης.
Το λογισμικό προσαρμόζεται ολοένα και περισσότερο, στις απαιτήσεις αλλά και τις δυνατότητες του χρήστη, ανάλογα με την ηλικιακή ζώνη στην οποία ανήκει και όπως είναι φυσικό, προσαρμοζόμενο αξιοποιεί τις καινοτόμες λύσεις που προσφέρει η εξέλιξη του υλικού.
Πέντε βασικές «χειρονομίες» – Πέντε βασικές εφαρμογές
Πέντε «χειρονομίες»:
Επιλέγω αντικείμενα με το δάχτυλο μου.
Μεγεθύνω τα αντικείμενα, μέσω απόκλισης των δύο δακτύλων μου.
Μεταβαίνω από εφαρμογή σε εφαρμογή, σύροντας τα τέσσερα δάκτυλα μου ταυτόχρονα.
Περιστρέφω αντικείμενα, περιστρέφοντας τα δύο μου δάχτυλα.
«Κλείνω» εφαρμογές συγκλίνοντας τα πέντε μου δάχτυλα.
Πέντε βασικές κατηγορίες εφαρμογών:
Οργανώνω την εργασία μου, τη μελέτη μου, ή και τις υποχρεώσεις μου, μέσω το ψηφιακού μου ηaμερολογίου.
Δημιουργώ, μέσω απλών εφαρμογών δημιουργίας ψηφιακών βιβλίων και πολυμεσικών παρουσιάσεων.
Αποκτώ γνώσεις γύρω από μια θεματική ενότητα, μέσω πολλαπλών αναπαραστάσεων και διαθεματικών προσεγγίσεων, που μου παρέχονται από ένα σύγχρονο διαδραστικό ψηφιακό βιβλίο.
«Γράφω» με το δάχτυλο, τη γραφίδα, τη φωνή μου, ή και το πληκτρολόγιο, σχεδιάζω εμπλέκοντας πολυμεσικό υλικό με ευκολία, στην εργασία μου
Δημιουργώ πολυμεσικό υλικό, ακλουθώντας καλά σχεδιασμένα βήματα (μια μεθοδολογία που το «εργαλείο» προτείνει) και αξιολογώ τις γνώσεις μου μέσα από ένα ευχάριστο περιβάλλον που δεν ασκεί κριτική στην κάθε μου προσπάθεια…
Κύριο μελημά μας αρχικά, είναι να προκαλέσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο το ενδιαφέρον των μαθητών μας, ώστε να καλιεργήσουμε ικανότητες του 21ου αιώνα, ως αποτέλεσμα γνώσεων, δεξιοτήτων, στάσεων και αξιών. Στην προσπάθειά μας αυτή εμπλέξαμε τους εκπαιδευτικούς μας στη δημιουργία υλικού. Στο καινούργιο οικοσύστημα εμπουτίζουμε τα βιβλία με εστιασμένο πολυμεσικό υλικό και επιλέγουμε εφαρμογές με στόχο τη δημιουργία, την καταννόηση, την ανάλυση, τη σύνθεση, την εφαρμογή των γνώσεων και την αξιολόγηση. Η αποδοχή του από τους μαθητές και η αξιοποίησή του από τους εκπαιδευτικούς, ξεπερνά τις αρχικές μας προσδοκίες.»
Βασίλης Οικονόμου …από την παρουσίαση του Μαθητικού Υπολογιστή στην εκπαιδευτική διαδικασία (27/2/2013)
Θα ξεκινήσω ξετυλίγοντας το νήμα του θέματος, με κάποιες πολυσυζητημένες παραδοχές. Όχι κάτι καινοτόμο. Πράγματα που συζητούμε ή σκεφτόμαστε καθημερινά…
Π α ρ α δ ο χ ή π ρ ώ τ η. Ως γονείς πλέον δεν έχουμε… Δεν έχουμε αρκετό χρόνο, δεν έχουμε μία μόνο πηγή γνώσης, δεν έχουμε τις ειδικευμένες γνώσεις που απαιτούνται για να προσεγγίσουμε τους νέους, τις περισσότερες φορές δεν έχουμε διάθεση… Δεν είχαμε τηλεόραση όταν γεννηθήκαμε.
Π α ρ α δ ο χ ή δ ε ύ τ ε ρ η. Τα παιδιά μας αλλάζουν γρήγορα συνήθειες… Διαθέτουν πολλαπλές πηγές ενημέρωσης, διαθέτουν πολλαπλά μέσα επικοινωνίας, μαθαίνουν γρηγορότερα. Γεννήθηκαν με το τηλεκοντρόλ στο κομοδίνο του μπαμπά ή της μαμάς, και ως κυρίαρχη παιδική ανάμνηση έχουν την εικόνα ενός από τους δύο (στην καλύτερη περίπτωση), να δουλεύει ή και να ξεκουράζεται πίσω από την οθόνη του υπολογιστή…
Π α ρ α δ ο χ ή τ ρ ί τ η. Ο ρόλος του σχολείου αλλάζει… Δε υφίστανται πλέον τα όρια της αίθουσας. Μέσα από μαθητοκεντρικά εκπαιδευτικά μοντέλα, αναπτύσσεται μια «κουλτούρα» πειραματισμού και καινοτομίας, που μετατοπίζει την εκπαιδευτική διαδικασία από την παθητική καλλιέργεια της γνώσης στη συνεργατική μάθηση, την κοινωνική ενσωμάτωση και την ανάπτυξη ανώτερων ικανοτήτων (αυτορρύθμιση, κριτική ικανότητα, ανάπτυξη της σκέψης).
Π α ρ α δ ο χ ή Τ έ τ α ρ τ η. Οι ρυθμοί της ζωής είναι γρηγορότεροι για όλους… Η ανασφάλεια και το άγχος που πηγάζει από αυτή αγγίζει τους υψηλότερους δείκτες, κάθε τρία χρόνια η γνώση ανανεώνεται, ζούμε στην ψηφιακή εποχή, οι Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών «ήρθαν για να μείνουν» βρίσκοντας εφαρμογή σχεδόν σε κάθε τομέα της ζωής μας…
Με βάση τις παραπάνω παραδοχές ο γονιός καλείται να προσαρμοστεί ώστε να συνεχίσει να είναι κοντά στο παιδί του, να συνεχίσει να το εμπνέει, να συνεχίσει να ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις που πηγάζουν από το συνθετότερο ίσως ρόλο του, ως ανθρώπινη ύπαρξη.
«Θέλω να μπορώ να επιλέγω πού και πώς θα καθίσω στην αίθουσα, πού θα κοιτάξω, πού θα εστιάσω την προσοχή μου…»
«Θέλω να είμαι δίπλα στους καλούς μου συνεργάτες, να ανταλλάσσουμε υλικό, να ψάχνουμε μαζί…»
«Θέλω η διάταξη των γραφείων να αλλάζει ανάλογα με το είδος της διδασκαλίας και τη μεθοδολογία…»
«Θέλω να έχω πρόσβαση σε ηλεκτρονικές (και όχι μόνο) πηγές γνώσης, την ίδια στιγμή αν χρεαστεί…»
«Θέλω να χρησιμοποιώ τα ψηφιακά μέσα χωρίς κόπο, να είναι εκεί όταν τα χρειάζομαι, έτοιμα…»
«Θέλω να ακούγεται η φωνή μου, όταν έχω κάτι σημαντικό να πω…»
«Θέλω να χαλαρώσω λιγάκι από μια κουραστική συνεδρία…»
«Θέλω να βρω ένα χώρο να μπορέσω να οργανώσω τη σκέψη μου…»
«Θέλω να μπορώ να ακούω την ησυχία!»
Ποια από τα παραπάνω «θέλω» είναι λόγια μαθητών και ποια είναι λόγια των εκπαιδευτικών τους;
Μήπως κατά κάποια έννοια, τα «θέλω» του ενός, είναι και «θέλω» του άλλου;
Πρόσφατα είχα την ευκαιρία να κάνω δύο μαθήματα σε μια τέτοια αίθουσα. Open Learning Space την ονόμασαν εκτός συνόρων. Πολλές μελέτες και έρευνες διεθνώς. …Πολύ λίγες υλοποιήσεις. Μία από αυτές εδώ... Κι εγώ με τρεις διαφορετικούς ρόλους. Ο δεύτερος χρονικά ρόλος ως εκπαιδευτής ενηλήκων, σε σεμινάριο 96 γονέων μαθητών, με θέμα την αξιοποίηση διαδραστικών επιφανειών στην καθημερινότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ο τρίτος ρόλος ως δάσκαλος ειδικότητας, σε μια εκπληκτική συνδιδασκαλία γλώσσας με διαθεματική προσέγγιση, δύο τμημάτων της έκτης του Δημοτικού Σχολείου. Ο πρώτος (πάντα χρονικά) ρόλος ως ο άνθρωπος που πιστεύει (και έχει κάνει πράξη της επαγγελματικής του ζωής) …ότι τα ψηφιακά μέσα και οι μεθοδολογίες είναι εδώ για να λύνουν προβλήματα, να διευρύνουν ορίζοντες, να προσφέρουν εναλλακτικές θεωρήσεις …και όχι για να δημιουργούν θέματα…
Το αποτέλεσμα δεν αφήνει πολλά περιθώρια στο νου να επιλέξει κάτι άλλο… κάτι διαφορετικό…
Ένα από τα ερωτήματα που με απασχολεί τα τελευταία χρόνια, σχετικά πάντα με την αξιοποίηση της τεχνολογίας στην εκπαιδευτική διαδικασία, είναι πως θα κάνουμε τους μαθητές να ενδιαφερθούν, …να αναδείξουν τα ενδιαφέροντά τους, να κινητοποιηθούν στο μάθημα και συμμετέχονταςενεργά να καλλιεργήσουν δεξιότητες 21ου αιώνα με ευχάριστο και εποικοδομητικό
iBooks (iPad)
Πρόκειται για μια εντελώς νέα εμπειρία αξιοποιώντας τις λειτουργίες του iPad (multitouch χειρονομιών) που αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο ο μαθητής αλληλεπιδρά με το περιεχόμενο του βιβλίου.
Στα νέου τύπου ψηφιακά διαδραστικά βιβλία ενσωματώνονται βίντεο, 3D μοντέλα, συστήματα αυτοαξιολόγησης, παρουσιάσεις που ήδη έχουν δημιουργηθεί με “εργαλεία” τρίτων κατασκευαστών, μικρόκοσμοι που έχουν δημιουργηθεί με HTML 5, ενώ σε portrait mode διατηρείται το κλασικό στιλ ανάγνωσης κειμένου.
Σημαντική είναι η δυνατότητα που παρέχεται για την τήρηση σημειώσεων οι οποίες εκτός από το σημείο που εντοπίστηκαν συγκεντρώνονται σε ειδικά διαμορφωμένο σημειωματάριο άμεσα προσβάσιμο στον αναγνώστη.
Η δυνατότητα αναζήτησης σελίδας, λέξης ή και φράσης στο περιεχόμενο του βιβλίου, σε λεξικό όρων, αλλά και στο διαδίκτυο ή τη wikipedia, η ευκολία με την οποία γίνεται είναι πράγματι κάτι που αξίζει προσοχής.
Η αποδοχή των νέων αυτών διαδραστικών ψηφιακών βιβλίων από τους μαθητές και τους γονείς (που ήταν και είναι ενεργά συμμέτοχοι στην εκπαιδευτική διαδικασία) είναι μεγάλη. Οι πολλαπλές αναπαραστάσεις που χρησιμοποιούνται για το ίδιο θέμα – αντικείμενο, δίνουν την ευκαιρία να επιλέξει ο καθένας το δικό του τρόπο μελέτης και κατανόησης εννοιών. Οι εφαρμογές εμπεδωτικής αυτοαξιολόγησης συνεισφέρουν επίσης στην προσπάθεια αυτή. Πάνω απ’ όλα η ευχρηστία του βιβλίου και η προσβασιμότητα της πληροφορίας είναι στοιχεία που κάνουν τελικά τους εμπλεκόμενους να ε ν δ ι α φ ε ρ θ ο ύ ν…
H συστηματική αυτοαξιολόγηση του Οργανισμού, μέσα από την οποία εντοπίστηκαν και ιεραρχήθηκαν περιοχές βελτίωσης, και η διαρκής παρακολούθηση μετρήσιμων στόχων οδήγησαν τον Οργανισμό στην καλλιέργεια μιας κουλτούρας Επιχειρηματικής Αριστείας, η οποία αποτελεί κινητήρια δύναμη για την υλοποίηση μιας σειράς νέων προσεγγίσεων σε θέματα διοίκησης, ανθρώπινου δυναμικού και διαδικασιών.
Η διασφάλιση της ποιότητας δεν είναι απλά μια εταιρική πρόθεση. Είναι άνθρωποι, οργάνωση, συστήματα, συνεργασίες, πίστη σε στόχους οι οποίοι πρέπει να υλοποιούνται.
Στο όμορφο αυτό ταξίδι, στο οποίο όλα τα μέλη του Οργανισμού γίναμε για δεύτερη φορά συνεπιβάτες, είχαμε την ευκαιρία να προσαρμόσουμε το Μοντέλο του E.F.Q.M. στην εκπαιδευτική διαδικασία και να προσαρμοστούμε στους κανόνες του. Μέσα από το ευρύ φάσμα των κριτηρίων του οδηγηθήκαμε σε μια ολιστική θεώρηση της ποιότητας των διαδικασιών μας με στόχο την αύξηση της ανταγωνιστικότητας και την εδραίωση του ηγετικού ρόλου που κατέχουν τα Εκπαιδευτήρια Δούκα στην αγορά.
Βασίλης Οικονόμου Υπεύθυνος Συστημάτων Πληροφορικής Μέλος της Ομάδας Ποιότητας
Χωρίς καμία διάθεση δαιμονοποίησης του Διαδικτύου, αλλά σαν μια ευκαιρία αρχικά να το γνωρίσουμε, κυρίως για να αναπτύξουμε και να προωθήσουμε τη διαγενεακή αλληλεγγύη, που θα εφοδιάσει γονείς και παιδιά με τα κατάλληλα εργαλεία ώστε η χρήση του Διαδικτύου να είναι ασφαλής, και να αποτελεί μια δημιουργική διαδικασία, παραθέτω ορισμένους (εντυπωσιακούς για μένα) αριθμούς:
2 δισεκατομύρια είναι οι χρήστες του Google.
4δισεκατομύρια video παρακολουθούνται την ημέρα στο Youtube.
845 εκατομμύρια είναι οι ενεργοί χρήστες του Facebook (Πηγή: ΑΠΕ ΜΠΕ).
9ερωτήσεις και αντίστοιχες απαντήσεις για ένα θέμα που απασχολεί γονείς και παιδιά σε σχέση με την χρήση (κατάχρηση) του υπολογιστή και του Διαδικτύου…
1. Τι είναι το φαινόμενο «εξάρτησης» (internet addiction) από το Διαδίκτυο;
Η χρήση του διαδικτύου μπορεί να γίνει η επικρατούσα δραστηριότητα στην καθημερινότητα ορισμένων εφήβων με αποτέλεσμα την παραμέληση βασικών τομέων δράσης, όπως το σχολείο, τα χόμπι, ο αθλητισμός, οι κοινωνικές σχέσεις κ.λπ. Μπορεί ακόμη να υπάρξουν διαταραχές του ύπνου, παρεκτροπές στη διατροφή και παραμέληση της σωματικής φροντίδας και υγιεινής. Η κατάχρηση του διαδικτύου αντιμετωπίζεται στη Μ.Ε.Υ. με ψυχοεκπαίδευση και συμπεριφορικού τύπου παρέμβαση, καθώς και οικογενειακή συμβουλευτική.
Η μεγαλύτερη επιτυχία για έναν δάσκαλο είναι η… εξαφάνισή του!
Δεν πρόκειται όμως για ταχυδακτυλουργία, αλλά για τον μεγαλύτερο στόχο της διδασκαλίας, όπως τον περιγράφει η μεγάλη παιδαγωγός Μαρία Μοντεσόρι. Να μπορεί να πει ο δάσκαλος: «Τα παιδιά τώρα δουλεύουν σαν να μην υπάρχω». Τότε, δια της πλασματικής του απουσίας, η οποία στην πραγματικότητα είναι η πιο αποτελεσματική παρουσία, έχει καθορίσει τους μαθητές του. Έχει επιτύχει.«ΤΑ ΝΕΑ» ζήτησαν από τρεις σύγχρονους δασκάλους, που κατά γενική ομολογία έχουν διακριθεί για τη διδακτική τους ικανότητα, να πουν ποιοι ήταν οι δικοί τους δάσκαλοι που τους καθόρισαν. Και τι σημαίνει, κατά τη δική τους οπτική, καλός δάσκαλος. Η διεθνούς φήμης καθηγήτρια Ελένη Γλύκατζη ‐ Αρβελέρ, ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος που είναι και ακαδημαϊκός εκτός από ποιμένας και ο πρώην πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθήνας Γεώργιος Μπαμπινιώτης μιλούν για τους δασκάλους τους και για τη διδασκαλία.
Άρθρο για τα iPads στα Εκπαιδευτήρια Δούκα εκδόθηκε στο καινούριο περιοδικόiPlanet που εκδίδει η iSquare. Θα το βρείτε στο κομμάτι Εκπαίδευση στην σελίδα 36 και 37.
[Κάποτε δεν ήταν καθόλου προφανές ότι κάθε μαθητής θα είχε το δικό του μολύβι (1 student: 1 pencil) ούτε ότι κάθε μαθητής θα είχε το δικό του βιβλίο (1 student: 1 book). Σήμερα πλέον που κάθε μαθητής καλείτε να έχει το δικό του μαθητικό υπολογιστή (1 student: 1 computer), ποια μπορεί να είναι η συνέχεια; Επειδή κάθε μαθητής είναι ξεχωριστός θα πρέπει να έχει και το δικό του προσωπικό αναλυτικό πρόγραμμα (1 student: 1 curriculum);
Κάτω από το γενικό τίτλο «εκπαιδευτική τεχνολογία 1:1» (“1:1 educational computing”), περιγράφεται η πρακτική κατά την οποία κάθε μαθητής μέσα σε μια τάξη, διαθέτει μια ατομική υπολογιστική συσκευή, με την οποία συμμετέχει στις μαθησιακές δραστηριότητες. Η πρακτική αυτή αποδεικνύει, καθώς εξελίσσεται, τα αδιαφιλονίκητα οφέλη που προσφέρει στη μάθηση. Συνέχεια →
Πρόσφατα διάβασα ένα αρκετά ενδιαφέρον άρθρο στο BHMASCIENCE με τίτλο: Προτιμήστε τον μαυροπίνακα! (http://www.tovima.gr/science/article/?aid=431906) Σε κάθε του γραμμή στο μυαλό μου έρχονταν ολοένα… όλα όσα κάνουμε τα τελευταία χρόνια προσπαθώντας να δημιουργήσουμε τις συνθήκες για την αξιοποίηση της τεχνολογίας στην εκπαιδευτική διαδικασία…
Παραθέτω βασικά στοιχεία του άρθρου ώστε να «προχωρήσω» (σ)το συλλογισμό μου…
[…Σε μια υπερσύγχρονη κοινωνία όπου καθημερινά οι μαθητές βομβαρδίζονται από τεχνολογικούς πειρασμούς και από συνεχείς προσθήκες στο ήδη βεβαρημένο πρόγραμμά τους, πώς μπορούν άραγε να βελτιώσουν τους βαθμούς τους και παράλληλα να «γυμνάσουν» τον εγκέφαλό τους ώστε να αφομοιώνει όσο το δυνατόν περισσότερες γνώσεις; Ο αυστριακός «γκουρού» της ψυχιατρικής και επικεφαλής της Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Ουλμ δρ Μάνφρεντ Σπίτσερ μας «ταξιδεύει» στα άδυτα του εγκεφάλου. Εκεί όπου πραγματοποιούνται οι διεργασίες τις οποίες ονομάζουμε μάθηση.
Η μάθηση μέσω του Μαθητικού Υπολογιστή (M.Y.) δίνει την ευκαιρία στο μαθητή να προσεγγίσει την πληροφορία με πολλαπλούς τρόπους. Δεν ανταγωνίζεται τις υπάρχουσες μεθόδους διδασκαλίας, αλλά τις συμπληρώνει. Καλλιεργεί την πρωτοβουλία, επαναπροσδιορίζει το ρόλο του εκπαιδευτικού και τον εφοδιάζει με χρήσιμα «εργαλεία». Ενθαρρύνει την έρευνα και την αναζήτηση πληροφοριών. Εξατομικεύει τη διδασκαλία. Ανατρέπει τη σειριακή μάθηση. Κατηγοριοποιεί τα δεδομένα και τις πληροφορίες. Βελτιώνει την ικανότητα ανάλυσης και σύνθεσης των πληροφοριών. Συνδυάζεται με τον διαδραστικό πίνακα που αποτελεί σημαντικό μέσο ευαισθητοποίησης, κινητοποίησης και αξιολόγησης των γνώσεων που απέκτησαν οι μαθητές.
Χρήση – Χρησιμοποίηση… Ποια είναι η σημασιολογική διαφορά ανάμεσα σ’ αυτές τις δύο λέξεις;
Ολοένα και περισσότερα είναι αυτά που ακούγονται και γράφονται για την «δόση» (ή καλύτερα τη δόση της χρήσης), της Τεχνολογίας στην Εκπαίδευση…
Έχοντας πάντα κατά νου την ισορροπία και το “Μέτρον Άριστον”(Κλεόβουλος – 6ος αι. π.χ.), παραθέτω κάποιες σκέψεις σχετικά…
Χρησιμοποίηση είναι η μεταχείριση – κάνω κάτι να λειτουργήσει ως μέσο, το μεταχειρίζομαι… Χρήση είναι η ενέργεια του χρησιμοποιώ, η χρησιμοποίηση κάποιου πράγματος…
Τι γίνεται όταν χρησιμοποιούμε όμως κάτι χωρίς μέτρο; …Κατάχρηση είναι η υπερβολική χρήση…
Κι όταν χρησιμοποιούμε λελογισμένα κάτι, ώστε να μας αφήνει ένα καταστάλαγμα γνώσης ή και δεξιότητας που μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί; …Αξιοποίηση είναι η εκμετάλλευση των δυνατοτήτων που μου παρέχει κάτι, έτσι ώστε να φτάσει στο υψηλότερο σημείο της απόδοσής του…
Τι είναι όμως, αυτό που μας κάνει πολλές φορές να πατάμε το«σαθρό»σκαλοπάτιτης κατάχρησης, όταν ασχολούμαστε με την τεχνολογία ως εκπαιδευτικό «εργαλείο»;
είναι η ασφάλεια που μας προσφέρει αυτό που μάθαμε να κάνουμε καλά;
είναι ότι δεν έχουμε χρόνο, ή φοβόμαστε να δοκιμάσουμε κάτι καινούργιο;
είναι γιατί δεν τολμάμε να αλλάξουμε μεθοδολογία;
είναι γιατί ο χρόνος μας πιέζει και δεν μπορούμε να διαχειριστούμε αυτόν που μας απομένει;
είναι οτι η φαντασία μας έχει αρχίσει να περιορίζεται στα απαραίτητα;
μήπως είναι ότι τελικά, η χρήση του μέσου έχει γίνει αυτοσκοπός και όχι «εργαλείο« για να «πάμε» την εκπαίδευση λίγο πιο πέρα… να την εκσυγχρονίσουμε, …για να εκσυγχρονιστούμε και μέσα από αυτό, να καλλιεργήσουμε στους μαθητές μας ικανότητες 21ου αιώνα;
Με αφορμή την αναφορά: 
Τα ερευνητικά ερωτήματα (με βάση το κείμενο στη σελίδα 51 της συγκεκριμένης αναφοράς) δεν διαχωρίζουν εξειδικευμένη χρήση (πολλώ δε μάλλον αξιοποίηση) ειδικά διαμορφωμένου εκπαιδευτικού λογισμικού, από την απλή χρήση της συσκευής. Οι ερευνητές αναφέρουν ότι έχουν ομαδοποιήσει σχολεία που χρησιμοποιούν εξειδικευμένο λογισμικό στην αίθουσα με αυτά που δεν χρησιμοποιούν κάποιο. Πρέπει να αναγνωρίσουμε (όπως δηλώνουν) το γεγονός ότι η ενσωμάτωση των «Νέων Τεχνολογιών» στην εκπαίδευση δεν έχει φτάσει στο ιδεατό σημείο.,
«Αλγοριθμιάδα» ο τίτλος του βιβλίου του Δρ. Χρήστου Μαλλιαράκη, ενός ανθρώπου που εκτιμώ χωρίς να γνωρίζω καλά προσωπικά. «Η προετοιμασία για τον Πανελλήνιο Διαγωνισμό Πληροφορικής» …ή ακόμη καλύτερα: «Μετατρέποντας μικρούς μαθητές σε Ολυμπιονίκες Πληροφορικής».
Αρχικός σκοπός είναι η στροφή σε …Μαθητοκεντρικά Μοντέλα Μάθησης μέσα από κατάλληλα διαμορφωμένο εκπαιδευτικό υλικό το οποίο αναπτύσσει μεθοδολογία προσέγγισης της γνώσης, προσφέρει πολλαπλές αναπαραστάσεις, πολλαπλές πηγές, υποκινεί αλλά και βοηθά τη διερεύνηση, αξιολογεί αποκτήθησες γνώσεις …στην δημιουργία του οποίου πρωταρχικό ρόλο, αν όχι κύριο, έχει ο Εκπαιδευτικός.
[
. 10 ώρες πίσω στο χρόνο, σε σχέση με την Ελλάδα. Όλα τόσο διαφορετικά… 
12/3/2015 πρωί, Νάουσα, Δημοτικό Σχολείο… εκεί, στην τάξη του φίλου μου του Γιάννη, που με χαρά μου παραχώρησε για ένα μάθημα το διδακτικό του χρόνο.
– Εντάξει, ίσως χρειαστεί να στρίψουμε λίγο το κεφάλι μας δεξιά-αριστερά. Αν χρειαστεί…
σχολείου. Να καταλάβουν πόσο όμορφα είναι, εδώ, κάτω από το χιονισμένο βουνό, αντικρίζοντας τις κόκκινες στέγες τον σπιτιών της πόλης από το παράθυρο της τάξης σας.
– Να τι θα κάνουμε λοιπόν… Θα μοιραστούμε αυτές τις συσκευές (tablets). Τα έχουν όλα αυτά που ζητήσατε πριν. Θα μοιραστείτε όμως και ρόλους. Ο φωτογράφος με το σταθερό χέρι, ο συγγραφέας που γράφει όμορφα κείμενα, ο επιμελητής που θα φροντίσει για την
– Αυτό που έχει πολλά μέσα κύριε, εύκολη απάντηση.. (Απαντά αμέσως ο Κωνσταντίνος μειδιώντας)
Αυτή ήταν η μικρή εισαγωγή – αφόρμηση, για μια απλή – αρχική δραστηριότητα που αξιοποιεί ένα μέρος από τη λειτουργικότητα και τις δυνατότητες μιας σύγχρονης ψηφιακής συσκευής.
Ευχαριστώ 
ελευθερία». Ναι, «ο κώδικας είναι τρόπος να σκέφτεσαι». Ναι, «ο κώδικας είναι δημιουργία χωρίς όρια». Ναι, «όλοι μπορούν να προγραμματίσουν».
