Η αντιστοίχιση ΜΙΑ προς ΜΙΑ των ωρών της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και του κανονικού προγράμματος στην αίθουσα διδασκαλίας.

«Μπορεί άραγε να μεταφερθεί το πλήρες ωρολόγιο πρόγραμμα μαθημάτων στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση»;

Η απάντηση στο ερώτημα δεν είναι πολύ δύσκολη, έχοντας πάντα κατά νου κάποιες σημαντικές παραδοχές…

Α. Όλα τα διδακτικά αντικείμενα δεν μπορούν να διευθετηθούν μέσω της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης …η οποία δίνει λύσεις σημαντικές για αλλαγή στη μεθοδολογία και διευρύνει τον ορίζοντα της ελευθερίας των κινήσεων, στοιχείο που πρέπει να αξιοποιήσουμε…

Προσωπικά δεν θα φανταζόμουν τον εκπαιδευτικό να κάθεται μπροστά από την οθόνη του Η/Υ και μέσω μιας εφαρμογής τηλεδιάσκεψης να κοιτά τα face Icons των μαθητών του (γιατί δικαιούνται να μην έχουν ανοιχτή την κάμερά τους) όσην ώρα γράφουν έκθεση αποτυπώνοντας σκέψεις, απόψεις, συναισθήματα σε ενα χαρτί… Στον αντίποδα αυτού, φαντάζομαι το χρόνο που κερδίζεται (για όλους) όταν μετά τη βασική εισήγηση και τις κατευθύνσεις από τον εκπαιδευτικό, οι μαθητές αποσύρονται και στο χρόνο που επιλέγουν, ασχολούνται με τη συγγραφή της έκθεσης την οποία παραδίδουν στο δικό τους χρόνο για διόρθωση στον εκπαιδευτικό με βάση την προκαθορισμένη ημερομηνία μέσω ενός συστήματος διαχείρισης της εκπαίδευσης (Learning Management System).

Προσωπικά δεν θα φανταζόμουν τον εκπαιδευτικό να κάθεται μπροστά στη οθόνη του Η/Υ και μέσω μιας εφαρμογής τηλεδιάσκεψης να κοιτά τα face Icons των μαθητών του (γιατί δικαιούνται να μην έχουν ανοιχτή την κάμερά τους) οι οποίοι απαντούν ερωτήσεις σε μια διαδικασία αξιολόγησης / αυτοαξιολόγησης, πάνω σε ένα γνωστικό αντικείμενο. Στον αντίποδα αυτού, φαντάζομαι το χρόνο που κερδίζεται (για όλους) όταν μετά τη βασική εισήγηση και τις κατευθύνσεις από τον εκπαιδευτικό, οι μαθητές αποσύρονται και στο χρόνο και το διάστημα που έχει αρχικά τεθεί, απαντούν σε ένα διαδικτυακά διαμορφωμένο τεστ, όπου στο τέλος έχουν τη δυνατότητα να δουν την ορθότητα των απαντήσεων, αλλά και να λάβουν συγκεκριμένη ανάδραση από τον εκπαιδευτικό τους για τις απαντήσεις στις οποίες υστέρησαν…

Προσπαθώ να σκεφτώ τι θα μπορούσε να αντικαταστήσει τον ατομικό (ένα προς ένα) διάλογο που αναπτύσσεται μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητών για απορίες που διατυπώνονται σε σχέση με μια άσκηση που τους έχει τεθεί. Θεωρώ πλέον δεδομένες τις δεξιότητες που αναπτύσσει ο μαθητής όταν καταγράφει σκέψεις και συναισθήματα σε μια προσπάθεια τεκμηρίωσης, αλλά και σαφήνειας στη διατύπωση. Είναι δεδομένη η εμπειρία που αποκτούν οι εμπλεκόμενοι από τις καταγεγραμμένες απαντήσεις στις οποίες μπορεί να ανατρέχουν σε οποιαδήποτε στιγμή για να αντλήσουν ιδέες… και όχι μόνο…

Β. Ο «κερδισμένος» διδακτικός χρόνος σε ένα μάθημα εξ αποστάσεως

Αναρωτιέμαι πόσος είναι ο «κερδισμένος» χρόνος σε μία εξ αποστάσεως διδακτική ώρα όταν:

• Οι μαθητές παρακολουθούν τον εκπαιδευτικό χωρίς πειράγματα μεταξύ τους (το μέσο δεν βοηθά… είναι και τα κλειστά μικρόφωνα βλέπετε), που αποπροσανατολίζει…
• Ο εκπαιδευτικός, πολύ καλά προετοιμασμένος (αξιοποιώντας όλες εκείνες τις δεξιότητες παρουσίασης που έχει αποκτήσει) προβάλει στοιχεία του αντικειμένου στην οθόνη με κίνηση και εικόνες εντυπωσιακές, μιλώντας και εξηγώντας παραστατικά τις δυσνόητες έννοιες.
• Οι μαθητές έχουν παράλληλα τη δυνατότητα να πλοηγούνται στο διαδραστικό υλικό του Μαθητικού τους Υπολογιστή, να συλλέγουν πληροφορίες, να δημιουργούν άποψη και να τεκμηριώνουν θέση και απαντήσεις, να δημιουργούν τη δική τους εκδοχή, να εμπλουτίζουν τη προσφερθείσα γνώση και να συμβάλλουν εποικοδομητικά στην εκπαιδευτική διαδικασία, ακούγοντας παράλληλα την εκδοχή του εισηγητή.
• Ο διάλογος που αναπτύσσεται με τους εμπλεκόμενους γίνεται συντονισμένα, εστιασμένα, βάσει κανόνων και ισόποσου διαμοιρασμού του χρόνου σε όλους.
• Οι θεματικές ερωτήσεις διατυπώνονται προσεκτικά και καταγράφονται για να απαντηθούν τη στιγμή που εξυπηρετί το μάθημα.
• Η πλειοψηφία των μαθητών αποφασίζει για την πορεία του μαθήματος μέσω «σύγχρονης» απάντησης ενός γρήγορου ερωτηματολογίου με τις εκδοχές αυτής της συνέχειας.

Γ. Η προσπάθεια της ανεστραμμένης διδασκαλίας (μία από τις επιλογές της «ασύγχρονης» εξ αποστάσεως εκπαίδευσης)

Αναρωτιέμαι πόσο ισχυρό εργαλείο στην εκπαιδευτική διαδικασία μπορεί να αποτελέσει το γεγονός ότι ο μαθητής μπαίνοντας στο σύστημα διαχείρισης της εκπαίδευσης (L.M.S.), θα μπορεί να παρακολουθήσει μια εισήγηση στο χρόνο και στη διάρκεια που επιθυμεί. Η εισήγηση αυτή μπορεί να είναι βιντεοσκοπημένη και να αφορά σε μία έννοια την οποία ο εκπαιδευτικός έχει φροντίσει να αποσαφηνίσει μέσω σχεδιαγραμμάτων, κίνησης, εικόνας και ήχων / φωνής. Όταν, στη συνέχεια, οι μαθητές υποβάλλουν σκέψεις, απόψεις ή/και ερωτήματα που έχουν προετοιμάσει με βάση την αρχική αυτή εισήγηση και ο εκπαιδευτικός σε πραγματικό χρόνο προσθέτει εμπειρίες για την έννοια αυτή, η εκπαιδευτική διαδικασία αποκτά μια άλλη διάσταση.

Δ. Η τεράστια προσπάθεια του εκπαιδευτικού

Είναι πραγματικά θεμελιώδες στοιχείο η προσπάθεια του εκπαιδευτικού που καταβάλλεται ώστε αρχικά να ενημερωθεί με τα νέα μέσα, να τα μάθει, να τα κατακτήσει  ώστε να τα αξιοποιήσει με δημιουργικό τρόπο. Η Η προσπάθεια αυτή δεν σταματά εδώ. επαναλαμβάνεται σε κύκλο πριν, κατα τη διάρκεια και μετά από κάθε διαδικτυακό «σύγχρονο» μάθημα σε βασικές περιόδους:

• Προετοιμασία του μαθήματος με την υποστήριξη πολυμεσικού διαδραστικού υλικού. Δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση. Πρέπει να επιλεγεί το σενάριο και η μέθοδος που θα εξηπηρετήσει με τον καλύτερο τρόπο το σκοπό και τους στόχους του μαθήματος. Πρέπει να δημιουργήσεις υποστηρικτικό υλικό με τρόπο που θα προσελκύσει την προσοχή του κάθε ένα από τους συμμετέχοντες ξεχωριστά, για τις έννοιες που πραγματεύεται η θεματική περιοχή που έχει επιλεγεί. Χρειάζεται κίνηση, χρώματα, αναπαραστάσεις, ήχους, video. …Και αυτό με συγκεντρωμένη την προσοχή όλων σε ένα σημείο, σε μία οθόνη (τουλάχιστον κατά τη φάση της αφόρμησης)
• Δημιουργική ανάπτυξη του μαθήματος με την αξιοποίηση των μέσων. Ο τρόπος με τον οποίο τίθενται τα ερωτήματα προς τους συμμετέχοντες δεν είναι ίδιος. Πως θα δημιουργηθούν ομάδες εργασίας πάνω σε ένα θέμα. Πως θα διαμοιραστεί το υλικό και οι εργασίες των μαθητών ώστε να μπορούν να συμβάλλουν όλοι στην επιτυχία του μαθήματος.
• Διαχείριση των συμμετεχόντων. Η διαχείριση της ψηφιακής τάξης δεν είναι μια εύκολη υπόθεση παρόλο που προσφέρονται μέσα για το σκοπό αυτό. Υπάρχουν τεχνικά ίσως θέματα που χρειάζονται άμεση επίλυση, ισορροπίες που πρέπει να τηρηθούν, κίνδυνοι που ίσως χρειαστεί να διαχειριστούμε.
• Επικοινωνία με τους μαθητές κατά τη διάρκεια του «σύγχρονου» εξ αποστάσεως μαθήματος. Η διαχείριση του χρόνου ώστε να μπορούν να συμμετέχουν αν είναι δυνατόν όλοι οι μαθητές, η ταυτόχρονη (πολλές φορές) απάντηση εστιασμένων ερωτήσεων με διαφορετική μέθοδο διατύπωσης, είναι ακόμη ένα στοιχείο που χρειάζεται τεταμένη προσοχή.
• Μετά το μάθημα επικοινωνία με τον μαθητή/μαθητές. Ένα μεγάλο μέρος συμπληρωματικό της διαδικασίας που πολλές φορές το αφήνουμε λίγο πιο πίσω στη σκέψη μας. Ο χρόνος που αφιερώνεται σε αυτή την περίοδο είναι σημαντικά δυσανάλογος πολλές φορές. Πρέπει να απαντηθούν και απορίες που εκφράστηκαν και δεν υπήρξε διαθέσιμος χρόνος, πρέπει να διορθωθούν και να αξιολογηθούν προσπάθειες, πρέπει να καταγραφεί και να αξιοποιηθεί η εμπειρία του μαθήματος που ολοκληρώθηκε για τον προγραμματισμό του επόμενο

Ε.  Κάποια επιπλέον στοιχεία που μπορούν ή/και πρέπει να ληφθούν υπόψιν:

• Ένα λεπτό στην αίθουσα διδασκαλίας δεν ισούται (σε πραγματικό χρόνο) …με ένα λεπτό ενός διαδικτυακού μαθήματος. Ένα μάθημα εξ αποστάσεως μπορεί να διαρκέσει από 40 έως 75% λιγότερο από ένα παραδοσιακό μάθημα. Ωστόσο,  παρόλο που η διάρκεια μπορεί να είναι μικρότερη, το ίδιο το μάθημα έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο. Οι μαθητές προσλαμβάνουν ευκολότερα γνώσεις όταν αυτές προσφέρονται μεταξύ των άλλων δραστηριοτήτων τους. Οι πληροφορίες παρέχονται μέσω δυνατών οπτικών και ακουστικών ερεθισμάτων και λόγω και της αυξημένης ετοιμότητας των μαθητών, ο χρόνος αφομοίωσης είναι σημαντικά μικρότερος από το παραδοσιακό μάθημα. Ακόμα κι αν η πραγματική διάρκεια της διδασκαλίας είναι 30-50% λιγότερη,  η εξοικονόμηση του χρόνου σε σχέση με την κατανόηση των εννοιών οδηγεί στο επιθυμητό αποτέλεσμα.
• Όλες οι ηλικιακές ζώνες των μαθητών δεν έχουν τις ίδιες απαιτήσεις αλλά κυρίως και τις ίδιες ανάγκες.
• Το «Μέτρον Άριστον» στην τήρηση ενός ορίου για τον χρόνο που βρίσκονται οι μαθητές μπροστά στην οθόνη.
• Τα διαλείμματα είναι απαραίτητα για την ξεκούραση, την κίνηση και τη σωματική άσκηση του παιδιού.
• Η ασύγχρονή διαδικασία εξ αποστάσεως εκπαίδευσης και η προσφορά της σε μια ολοκληρωμένη λύση, είναι μια πολύ σημαντική πτυχή που οφείλουμε να συνυπολογίσουμε… Η προετοιμασία και η προσαρμογή του εκπαιδευτικού υλικού που «αναρτάται» στα αποθετήρια των τάξεων, οι οδηγίες που γράφονται για την αξιοποίησή του, οι ατομικές απαντήσεις σε διαλόγους που αναπτύσσονται μεταξύ μαθητών και εκπαιδευτικού, οι απαντήσεις σε προσωπικές απορίες, τα σχόλια πάνω στο σύνολο των εργασιών των μαθητών, η αξιολόγηση της συμμετοχής και της κατάκτησης εννοιών και δεξιοτήτων, όχι μόνο δεν μειώνουν την προσπάθεια αλλά την αυξάνουν κατακόρυφα και σε ποσότητα αλλά και σε ποιότητα…
• Λαμβάνοντας υπόψη τα ευρήματα της μελέτης με τίτλο «Teaching Time Investment: Does Online Really Take More Time than Face-to-Face?«, σε συνδυασμό με την έρευνα του Hislop,  η διδασκαλία μέσω διαδικτύου είναι πιο απαιτητική σε συχνότητα αλληλεπίδρασης. Οι εκπαιδευτικοί που διδάσκουν σε εξ αποστάσεως μαθήματα αφιερώνουν περισσότερο χρόνο αλληλεπίδρασης ανά μαθητή και πολλές φορές εκτός της προγραμματισμένης ώρας του μαθήματος. Ο χρόνος περιλαμβάνει ανάγνωση email, απάντηση σε ερωτήματα, «ασύγχρονη» διαδικτυακή «συνομιλία» (διάλογοι) με μαθητές πριν ή μετά το μάθημα, διόρθωση και αξιολόγηση εργασιών, κ.λπ.
• Ευρήματα από σχετικές μελέτες (Bender, Wood, & Vredegood, 2004; Lee & Busch, 2005; Santilli & Beck, 2005), έχουν δείξει ότι ο εκπαιδευτικός σε διαδικτυακά μαθήματα «ξοδεύει» (τουλάχιστον στην αρχή) σημαντικό χρόνο παρέχοντας τεχνική υποστήριξη στους μαθητές. Η αναφορά στον πίνακα 2 της εν λόγω έρευνας παρουσιάζει κάποια από τα ευρύματα σχετικά με το χρόνο που αφιερώνεται σε ένα μαθητή και στις δύο προσεγγίσεις:

Αντί επιλόγου…

Αναρωτιέμαι πόσες ευκαιρίες δημιουργούν οι λύσεις που απλόχερα προσφέρει η τεχνολογία και στην εκπαιδευτική διαδικασία… Είναι στο χέρι μας, αλλά κυρίως έχουμε την υποχρέωση να τις αξιοποιήσουμε προς όφελος των μαθητών μας συντονισμένα, με όραμα, σχέδιο και στρατηγική… και όχι να τις καταχραστούμε…

 

Πηγές

• Distance Learning vs. Traditional Campus College.
• eLearning vs Classroom Training—How Different Are They?
• Teaching Time Investment: Does Online Really Take More Time than Face-to-Face?
• Online vs. Traditional Education: What You Need to Know, By Will Erstad
• The Virtual Classroom Redefines Education. All over the country, secondary school students are going online for classes.
• Traditional Learning Versus Distance Learning: A Comparison
• What is the Difference between Traditional Regular Learning vs. Distance Learning?

Βασίλης Οικονόμου, 4/2020