Εξατομικευμένη Μάθηση (personalized learning)

Η διαφορετικότητα των ανθρώπων είναι και επιστημονικά αποδεδειγμένη και ευρέως αποδεκτή. Η διαφορετικότητα όμως δεν εκδηλώνεται μόνο στην ενήλική μας πορεία αλλά είναι ίσως και περισσότερο έντονη στα παιδιά και δη στους μαθητές. Ο κάθε _1_ μαθητής αντιλαμβάνεται, αφομοιώνει και επεξεργάζεται με τον δικό του τρόπο τις πληροφορίες που του μεταδίδονται επιβεβαιώνοντας τη διαφορετικότητα που μας χαρακτηρίζει. Σε αυτό το σημείο, λοιπόν, καλούνται οι εκπαιδευτικοί να ασχοληθούν ουσιαστικά με τα παιδιά τους και να εφαρμόσουν τις αρχές της εξατομικευμένης μάθησης.

Με τον όρο Εξατομικευμένη Μάθηση (personalized learning) αναφερόμαστε στη μάθηση που ανταποκρίνεται στις ατομικές ανάγκες και τα ενδιαφέροντα των μαθητευόμενων, λαμβάνοντας υπόψη τα μοναδικά τους χαρακτηριστικά, χαρίσματα, ταλέντα, τις δεξιότητες, κλίσεις και επιθυμίες τους.

Εντατικές έρευνες της νευροεπιστήμης και κλάδων της Ψυχολογίας επιβεβαιώνουν με τα πορίσματά τους, τους διαφορετικούς τρόπους πρόσληψης, αφομοίωσης, δόμησης και επαναχρησιμοποίησης της παρεχόμενης πληροφορίας και γνώσης από τους μαθητές. Η Διαφορετικότητα λοιπόν είναι επιστημονικά τεκμηριωμένη.

Πόσο όμως αυτή αναγνωρίζεται στην εκπαιδευτική διαδικασία; Μετά τη θεωρία του Howard Gardner (καθηγητής Γνωστικής Ανάπτυξης και Εκπαίδευσης Πανεπιστημίου Harvard), για την πολλαπλή νοημοσύνη, αναπτύχθηκε έντονο ενδιαφέρον για τη διάγνωση του τρόπου με τον οποίο μαθαίνει κάθε μαθητής. Είναι σημαντικό για τον εκπαιδευτικό να γνωρίσει από την αρχή τα διαφορετικά στυλ μάθησης και προτιμήσεις των μαθητών του.

Το πρόγραμμα που εφαρμόζεται από τα περισσότερα σχολεία ταιριάζει μόνο σε έναν τύπο μαθητή, στον οπτικό μαθητή. Οι οπτικοί μαθητές έχουν φωτογραφική μνήμη και ανακαλούν την κάθε πληροφορία όπως ακριβώς είναι διατυπωμένη στα βιβλία τους. Αν όμως κάποιος μαθητής είναι ακουστικός τύπος –δηλαδή μαθαίνει καλύτερα ακούγοντας την πληροφορία- ή κιναισθητικός – δηλαδή μαθαίνει φτιάχνοντας πράγματα με τα χέρια του- τότε αυτός ο μαθητής θα δυσκολευτεί πολύ να μάθει και κατά συνέπεια να επιτύχει στις εξετάσεις του. Αν η εξατομικευμένη μάθηση εφαρμοζόταν στα σχολεία μας όχι μόνο τα ποσοστά επιτυχίας των μαθητών μας θα ήταν υψηλότερα αλλά θα μπορούσαμε να φέρουμε πίσω όλα τα παιδιά που εγκατέλειψαν το σχολείο επειδή δεν ταίριαζαν στο σύστημα που έχει επιβληθεί.

Τα κύρια χαρακτηριστικά του μοντέλου της Εξατομικευμένης Μάθησης είναι:

η προσωπική επαφή και αλληλεπίδραση μαθητή-δασκάλου,
η απόδοση σημασίας στα διαφορετικά μαθησιακά στυλ,
η κατευθυνόμενη από τον ίδιο μαθητή συμμετοχή του στη μαθησιακή διαδικασία,
η έμφαση στην συμμετοχή των γονέων του μαθητή στη διαδικασία μάθησης, οι τάξεις με μικρό αριθμό μαθητών,
η πρόσβαση στην τεχνολογία, τα ποικίλα μαθησιακά περιβάλλοντα, τα προγράμματα επιμόρφωσης δασκάλων και γονέων και οι επιλογές στο αναλυτικό πρόγραμμα μαθημάτων.

Πρόκειται για τη μάθηση που στοχεύει στην ενεργότερη και παραγωγικότερη συμμετοχή του εκπαιδευόμενου σε διαδικασίες που θα αναπτύξουν τις δυνατότητές του και θα συμβάλλουν στην επιτυχία του.

Η Εξατομικευμένη Μάθηση έχει τις ρίζες της στο κίνημα της μάθησης στο σπίτι (homeschool), όπου και για δεκαετίες οι γονείς προσάρμοζαν τη μάθηση των παιδιών τους ανάλογα με τις ανάγκες και τις προτιμήσεις τους.

Το μοντέλο αυτό, υπερβαίνει τα αυστηρώς ορισμένα πλαίσια της τάξης με τους τέσσερις τοίχους σε ένα τυπικό σχολικό κτήριο. Δίνει τη δυνατότητα στους μαθητές να επιδιώξουν επιλογές μάθησης που βελτιστοποιούν τις μαθησιακές τους δυνατότητες σύμφωνα με τις ατομικές τους ανάγκες. Για να υπάρξει Εξατομικευμένη Εκπαίδευση είναι απαραίτητο τα σχολεία να αυτό-διαχειρίζονται το πρόγραμμά τους, ώστε να ανταποκρίνονται στις ανάγκες της εκάστοτε τοπικής κοινωνίας.

Το μοντέλο Εξατομικευμένης Μάθησης αναγνωρίζει ότι κάθε μαθητής είναι ένα άτομο με διαφορετικό στυλ μάθησης, ρυθμό μάθησης, τρόπο μάθησης και διαφορετική άποψη για τη μάθηση. Αναγνωρίζει την αξία της εμπλοκής και συμμετοχής των γονέων στην εκπαίδευση των παιδιών τους και της συνεχιζόμενης επιμόρφωσης των εκπαιδευτικών και υποστηρίζει τη συνεργασία γονέων, μαθητών και δασκάλων, παρέχοντας πλήθος από επιλογές και ευκαιρίες, μέσα αλλά και εκτός σχολικής τάξης, έτσι ώστε τα προγράμματα μάθησης να προσαρμόζονται στις ατομικές ανάγκες και προτιμήσεις κάθε μαθητή. Έχει μειωμένο αριθμό μαθητών σε κάθε τάξη (15-20) και ενθαρρύνει τους γονείς να αναλάβουν μεγαλύτερη ευθύνη στην παρακολούθηση και εξασφάλιση της επιτυχούς μάθησης των παιδιών τους. Συνδυάζει πολλαπλά επίπεδα αξιολόγησης της επίδοσης των μαθητών: εκτός από τις τελικές εξετάσεις καταγράφεται λεπτομερώς και συστηματικά η πορεία του μαθητή στις καθημερινές του επιδόσεις αλλά και μέσα από τον προσωπικό φάκελο επιτευγμάτων του (portfolio).

Η Εξατομικευμένη Μάθηση μπορεί να βοηθήσει μαθητές που είναι στα πρόθυρα να εγκαταλείψουν τη σχολική εκπαίδευση επειδή αποτυγχάνουν καθημερινά, ανανεώνοντας τις ελπίδες τους για επιτυχία σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα που ανταποκρίνεται καλύτερα στις ανάγκες τους.

Βιβλιογραφία:

Kathryn Kennedy, Joe Freidhoff, Kristen DeBruler: Personalised Learning for Global Citizens. Microsoft in Education
Ian O’ Keeffe, Aoife Brady, Owen Conlan, Vincent Wade, Just-in-time Generation of Pedagogically Sound, Context Sensitive Personalized Learning Experiences
Barbara Bray, Kathleen McClaskey. Make Learning Personal: The What, Who, WOW, Where and Why
Miliband, David. Choice and Voice in Personalised Learning. Personalising Education. OECD, 2006, p. 24.
The Personalisation by Pieces Framework: A Framework for the Incremental Transformation of Pedagogy Towards Greater Learner Empowerment in Schools. 2006.
Leadbeater, Charles. We-Think: Mass Innovation, Not Mass Production. Profile Books, 2009.
Hopkins, David. Every School a Great School: Realizing the Potential of System Leadership. McGraw Hill, 2007.
Fullan, Michael. Michael Fullan’s Answer to «What is Personalized Learning?» Microsoft Partner Network. 2009. http://cs.mseducommunity.com/wikis.personal.michael-fullan-s-answer-to-quot-what-is-personalized-learning-quot/revision/3.aspx
Hargreaves, Andy, and Shirley, Dennis. The Fourth Way: The Inspiring Future for Educational Change. Corwin, 2009, page 84.