Η κρισιμότητα του περιβάλλοντα χώρου, των μέσων και της ευελιξίας που παρέχουν… ως παράγοντες αποδοτικότερης μάθησης.

Οι ευέλικτα σχεδιασμένες αίθουσες διδασκαλίας αποτελούν ένα σημαντικό πεδίο ενδιαφέροντος και συζητήσεων για την κοινότητα εκπαιδευτικών μας. Φωτογραφίες από περιβάλλοντα μάθησης με όμορφα χρώματα, κρυφό φωτισμό, ζεστές γωνιές για ανάγνωση και διακοσμημένα με μαξιλάρια και όμορφα έπιπλα, τείνουν να προκαλούν μικτά συναισθήματα πολλά ερωτήματα σχετικά με την απόδοσή τους.

Ο χώρος

Ο χώρος που ζούμε και εργαζόμαστε είναι αναμφίβολα πολύ σημαντικός. Γιατί να μην είναι και ο χώρος μάθησης στον οποίο περνάμε αρκετό χρόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας ως μαθητές, το ίδιο (ίσως και περισσότερο) σημαντικός;

Συνήθως διαμορφώνουμε το δωμάτιό μας, ή τον όποιο προσωπικό μας χώρο, όπως εμείς θέλουμε για να μπορούμε να «ζήσουμε» εκεί ευχάριστα, ξεκούραστα, δημιουργικά, αλλά δεν συνήθως δεν έχουμε τη δυνατότητα να διαμορφώσουμε το χώρο της αίθουσας διδασκαλίας, …με την ίδια ευκολία…

Ο χώρος και η ελευθερία κινήσεων (ευελιξία) σ’ αυτόν, ίσως να αποτελεί έναν από τους λόγους (σημαντικό) για τον οποίο η σχολική ζωή μας στη βαθμίδα του Νηπιαγωγείου είναι ευχάριστη και ανατρέχουμε σ’ αυτή με νοσταλγία, καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας, είτε ως μαθητές μεγαλύτερων τάξεων, είτε ως φοιτητές, είτε ως επαγγελματίες ενήλικες αργότερα. Η συνέχισή της ευελιξίας αυτής και στις επόμενες βαθμίδες είναι μια σημαντική προσέγγιση, που χρειάζεται (μεταξύ των άλλων) ο χώρος της εκπαίδευσης…

Τρεις παράγοντες σχεδίασης της αίθουσας διδασκαλίας:

φυσικότητα (φως, θερμοκρασία, κ.λπ),
διέγερση (χρώματα, οπτική πολυπλοκότητα, κ.λπ),
εξατομίκευση (ευελιξία, κυριότητα, ιδιοκτησία των μαθητών),

…είναι που απασχολούν σχετικές έρευνες

Τα αποτελέσματα μιας πρόσφατης τέτοιας έρευνας δείχνουν ότι η βελτιστοποίηση των φυσικών χαρακτηριστικών των αιθουσών διδασκαλίας στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση βελτίωσε τις ακαδημαϊκές επιδόσεις στην ανάγνωση, τη γραφή και τα μαθηματικά κατά 16%. Η εξατομίκευση των τάξεων – συμπεριλαμβανομένης της ευελιξίας, η οποία χαρακτηρίζεται ως «επιλογή μαθητών στο χώρο» – αντιστοιχούσε στο ένα τέταρτο της βελτίωσης αυτής. Αν απομονώνουμε τους άλλους δείκτες της έρευνας, η ευελιξία στην αίθουσα, είναι τόσο σημαντική όσο η ποιότητα του αέρα, το φως ή η θερμοκρασία στην ενίσχυση των ακαδημαϊκών αποτελεσμάτων των μαθητών. Ορισμένα ευρήματα εξέπληξαν ακόμη και τους ερευνητές. Οι ευέλικτοι, φιλόξενοι χώροι είχαν μια εντυπωσιακά μεγάλη επίδραση στα μαθηματικά όπου το 73% της προόδου των μαθητών που αποδόθηκε στο σχεδιασμό της τάξης αναλύθηκε στην ευελιξία και την κυριότητα (με την ένοια της ιδιοκτησίας) των μαθητών. Ορισμένα από τα δεδομένα για την ποιότητα του αέρα προκάλεσαν επίσης έκπληξη. Παρά τη μελέτη του 2015 στο Χάρβαρντ που έδειξε σταθερή πτώση της διαδικασία «καθαρής σκέψης» όταν τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα ξεπερνούν τα 500 μέρη ανά εκατομμύριο μονάδες (το αέριο αυτό είναι υποπροϊόν της ανθρώπινης αναπνοής), οι ερευνητές κατέγραψαν σταθερά επίπεδα έξι φορές υψηλότερα σε μια τάξη. Το γεγονός αυτό είναι ανησυχητικό και συμβαίνει συχνά.

Μια από τις εκπαιδευτικές μεθοδολογίες προσέγγισης

Όμως το εκπαιδευτικό περιεχόμενο της ενασχόλησης είναι κι αυτό αλληλένδετα υπολογίσιμο στην εξίσωση:

Διάταξη χώρου + Ευελιξία + Μεθοδολογία = Αποδοτικότερη Μάθηση.

Η διαθεματική προσέγγιση (με την «ελευθερία κινήσεων» -ευελιξία και σε γνωστικό αλλά και κινητικό επίπεδο), καθώς και η συνδυαστική σκέψη που καλλιεργεί το Computational Τhinking (…δεν μεταφράζω διότι αδικεί τον όρο η απευθείας μετάφραση) είναι σημαντικό εφόδιο κατανόησης και ανάπτυξης σύνθετης / συνθετικής σκέψης για τους μαθητές μας …

Οι μαθητές αξιοποιώντας ιδέες από την επιστήμη των υπολογιστών (Computational Τhinking) μπορούν να αντιμετωπίσουν σύνθετα προβλήματα:

Χρησιμοποιώντας μια σαφώς ορισμένη σειρά βημάτων (Αλγοριθμική σκέψη) για την επίτευξη ενός επιθυμητού αποτελέσματος,
Προσεγγίζοντας κάθε φορά ένα μικρότερο μέρος από το πολύπλοκο πρόβλημα (Ανάλυση – Αποσύνθεση)
Αντιστοιχίζοντας το σύνθετο / περίπλοκο σύστημα με ένα απλούστερο μοντέλο (Αφαίρεση)
Αναλύοντας τα δεδομένα αξιοποιώντας τάσεις ή/και σχετικές εμπειρίες ή/και πρότυπα για ενημέρωση με λύσεις που έχουν δοθεί κατά καιρούς σε παρόμοια προβλήματα (Αναγνώριση προτύπων),

Όπως κατεξοχήν γίνεται στον προγραμματισμό των υπολογιστών η μεθοδολογία αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αντιμετώπιση γενικότερων θεμάτων, με έμφαση τη δημιουργία αυθεντικών ευκαιριών μάθησης. Άλλωστε η αυθεντική μάθηση επιτρέπει στους μαθητές να δουν και να δημιουργήσουν συνδέσεις στον κόσμο γύρω τους, βοηθώντας τους να καταλάβουν γιατί αυτό που μαθαίνουν είναι ζωτικής σημασίας.

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον ο χώρος, η διάταξή του, η ευελιξία κινήσεων και προσαρμογής – αλλαγών, η ιδιοκτησία του χώρου ή τμήματος αυτού, τα μέσα, αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση.

Μεθοδολογία: “1:1 educational computing»– Ατομικές διαδραστικές επιφάνειες ως αρωγοί στην προσπάθεια.

Με βάση την πρόκληση που θέτουν τα νέα δεδομένα στην εκπαίδευση, τίθενται επιπλέον ερωτήματα όπως: Ποια είναι τα χαρακτηριστικά και τι χρειαζόμαστε (ως μαθητές, εκπαιδευτικοί και γονείς),για την ομαλή εισαγωγή και αξιοποίηση της τεχνολογίας στην εκπαιδευτική διαδικασία; Πως καταργούνται τα γεωγραφικά όρια της χωροταξικά στενά ορισμένης αίθουσας διδασκαλίας; Πόσο εύκολο είναι να περάσουμε από το κείμενο και την εικόνα, στον ήχο και… την κίνηση; Ποιος είναι ο ρόλος των αισθήσεων στην εκπαιδευτική διαδικασία; Πώς μπορούμε να εφοδιάσουμε τον εκπαιδευτικό και με ποια εργαλεία ώστε να αλλάξει η στάση του, να προσαρμοστεί στα σύγχρονα δεδομένα, ή και να μάθει να προσαρμόζεται συνεχώς, να αξιοποιεί όσο το δυνατόν περισσότερες μεθοδολογίες, να τις εξελίσσει, να αναπτύσσει δικές του προς όφελος των μαθητών του και της μετέπειτα πορείας τους;

Αναρίθμητες προσπάθειες έχουν γίνει στον κόσμο για τη σχεδίαση και την υλοποίηση της ιδέας του 1:1 computing. Η «Εκπαιδευτική Τεχνολογία 1:1» (“1:1 educational computing”), είναι η πρακτική εκείνη κατά την οποία κάθε μαθητής (σε μια αίθουσα διασκαλίας και όχι μόνο) διαθέτει έναν ατομικό Μαθητικό Υπολογιστή – (διαδραστική επιφάνεια), με τον οποίο συμμετέχει στις μαθησιακές δραστηριότητες με απόλυτη χωροταξική αλλά και ουσιαστική ευελιξία. Είναι εξοπλισμένος με το κατάλληλο εκπαιδευτικό πολυμεσικό διαδραστικό υλικό, καθώς και με εφαρμογές που βοηθούν τους μαθητές, υποστηρίζοντας τις προσαρμοσμένες εκπαιδευτικές δραστηριότητες, να:

Αποκτούν γνώσεις. Να μπορούν δηλαδή οι μαθητές να ανακαλούν δεδομένα ή πληροφορίες. Να ονομάζουν μέρη, να αναγνωρίζουν, να συντάσσουν ορισμούς.
Κατανοούν (comprehension). Να αναγνωρίζουν σημασίες, να ερμηνεύουν προβλήματα και οδηγίες, να βρίσκουν διαφορετικές λύσεις σε προβλήματα. Να ερμηνεύουν και να εξηγούν γιατί συμβαίνει ένα φαινόμενο, να κατατάσσουν σε κατηγορίες. Να προχωρούν πέρα από την απλή συγκράτηση γνώσεων, να είναι δηλαδή σε θέση να διακρίνουν ανάμεσα σε παρόμοια «αντικείμενα» το ζητούμενο και να οδηγούνται σε περαιτέρω συμπεράσματα.
Εφαρμόζουν (application). Να χρησιμοποιούν έννοιες ή και γενικεύσεις σε νέες καταστάσεις και πλαίσια. Να εφαρμόζουν τη γνώση από τα στενά όρια της αίθουσας διδασκαλίας σε άλλους χώρους. Να επιλύουν χρησιμοποιώντας αρχές σε πραγματικές καταστάσεις, να προβλέπουν το αποτέλεσμα.
Αναλύουν (analysis). Να μπορούν να διακρίνουν σε συστατικά μέρη και να κατανοούν την οργανωτική δομή εννοιών ή και προβλημάτων. Να συγκρίνουν, αντιπαραβάλλουν, αναλύουν προβλήματα στα επιμέρους συστατικά τους.
Συνθέτουν (synthesis). Νακατασκευάζουν νέες δομές από διαφορετικά στοιχεία, να δημιουργούν νέα νοήματα. Να σχεδιάζουν, να αναπτύσσουν, να οργανώνουν επιμέρους στοιχεία για τη λύση προβλημάτων. Είναι η αντίστροφη πορεία της διαδικασίας της ανάλυσης.
Αξιολογούν (evaluation). Να μπορούν να διατυπώνουν αξιολογικές κρίσεις. Να εκτιμούν, να ασκούν κριτική σε μία άποψη, να επιχειρηματολογούν ενάντια σε μία πρόταση.
Δημιουργούν. Να έχουν τη δυνατότητα να σχεδιάζουν, να επινοούν λύσεις, να φαντάζονται ολοκληρωμένα έργα, να προβλέπουν αντιδράσεις της μεθοδολογίας που προτείνουν, να κατασκευάζουν, να αναπτύσσουν, να βελτιώνουν και να συνδυάζουν τις κατασκευές τους.

Η χρήση του Μαθητικού Υπολογιστή υπεισέρχεται κυρίως στα σημεία εκείνα όπου τα στενά όρια της αίθουσας, η ανελαστική διάταξη των θρανίων, το σχολικό βιβλίο, …αδυνατούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες αναφοράς και σύνδεσης διαφορετικών τμημάτων της ύλης και των προς διαπραγμάτευση θεματικών ενοτήτων.

Συμπέρασμα

Η δυναμική χρήση του χώρου και των μέσων και της ευελιξίας που εν δυνάμει προσφέρουν, από τον εκπαιδευτικό και τους μαθητές του είναι αυτό που προσδίδει την υπεραξία στην προσέγγιση αυτή. Η αλλαγή της διάταξης της αίθουσας διδασκαλίας, η ευελιξία, τα μέσα και η ιδιοκτησία, σίγουρα θα πρέπει να υποστηρίζονται – συνεπικουρούνται από την αλλαγή στη μεθοδολογία προσέγγισης της εκπαιδευτικής προσέγγισης – διδασκαλίας.

Αναφορές – Βιβλιογραφία: